Page 8 - AKRAN NEZAKETİ

ÖN SÖZ

Eğitimin ne olduğu tarih boyunca düşünürler, eğitimciler tarafından tartışılmış ve konunun farklı boyutları
ortaya konmuştur. Eğitime yönelik tartışmaların odağı bilişsel ve fiziksel öğrenmelerdir. Bunun yanında
kişisel gelişim, öz denetim, keşfetme, geliştirme, kimlik oluşturma, kültürel ve ahlaki aktarım, toplumsal
değerlerin sürdürülebilmesi, toplumsal uyum gibi kavramlar da eğitimle ilişkilendirilmiştir. Eğitim
bilimlerinde ise eğitim kavramının “bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı ve istendik
deği şimler meydana getirme süreci" şeklindeki tanımı genel kabul görmüş bir ifadedir.
Okullar, eğitimin planlı olarak gerçekleştiği kurumlardır. Bu bağlamda okul yaşantısı, öğrenci açısından
farklı bilişsel ve sosyal öğrenmeleri içerir. Eğitim öğretim süreçlerinde öğrenciler arasında yaşanan bazı
sorunlarla sık sık karşılaşılması olağandır. Bu sorunların en önemlilerinden biri olan çatışma, öğrencilerin
birbirleriyle olan ilişkilerinde ve iletişimlerinde görülür. Aynı veya yakın yaş grubundaki öğrencilerin fiziksel
veya sözel etkileşimleri bazen bir tarafın psikolojik ya da fiziksel zarar gördüğü durumlara dönüşebilir.
Yaşanan bu süreç “akran zorbalığı” olarak tanımlanmaktadır.

Akran zorbalığı ifadesi bir sorunun tanımlanması olarak ortaya çıkmıştır. Ancak sorunu ifade ederken
kullanılan “zorbalık” sözcüğüyle bu istenmeyen durum, dilde ve zihinlerde tekrara dayanan olumsuz bir
öğrenmeye dönüşmektedir. Öte yandan sorunu ifade etmemek ya da görmezlikten gelmek, sorunları
çözmez hatta bu sorunların çözümünü güçleştirir. Bir sorunun kalıcı bir şekilde çözülebilmesi için
çözüm olabilecek durum ve yaşantıların da sunulması şarttır. Bundan dolayı akran zorbalığı sorununun
çözümüne yönelik bir çaba ve daha genişletilmiş bir durum olarak “ahlaki yaşam” için akran nezaketi
ifadesinin vurgulanması yerinde olacaktır.
Farsça kökenli bir sözcük olan nezaket; ince, zarif, nazlı anlamlarına gelmektedir. TDK Güncel Türkçe
Sözlük nezaketi “başkalarına karşı saygılı ve kibar davranma; naziklik.” olarak tanımlamaktadır. Nezaket,
ahlaki ilkelerin bir bölümü olan görgü kurallarının günlük hayatta uygulanması olarak ifade edilebilir.
Bu anlamda nezaket, insanın kendi dışındakileri de fark etmesi ve önemsemesinin bir göstergesidir.
Hitap biçiminden istek sözcüklerine, mimiklere kadar her davranışta nezaket yer alabilir. Bir kişiye hitap
ederken “beyefendi”, “hanımefendi” sözcüklerini kullanmak, birinin seslenmesine karşılık “efendim”
sözcüğüyle cevap vermek, “arkadaşım”, “öğretmenim” vb. ifadelerini kullanmak nezaket için küçük
adımların oluşmasını sağlar. Yine istek durumlarında “lütfen”, “affedersiniz”, “rica ederim”, “izninizle”
vb. kelime ve kelime gruplarını kullanmak sosyal hayatı nezaket temelinde yaşamanın yollarını açabilir.

Nezaket kuralları toplumdan topluma, kültürden kültüre bazı değişiklikler gösterebilir. İnsanların iletişim
hâlindeyken sosyal normlara uygun ve birbirlerine saygılı davranmaları nezaketin temelini oluşturur.
Nezaket, aynı zamanda insana verilen değerin ve saygının göstergesidir. Nazik olmak; okulda, sokakta,
evde, sosyal ağlarda kısacası insanların etkileşim hâlinde olduğu her yerde gerginliklerin, çatışmaların
ve öfkeli ifadelerin önüne geçebilecek davranış biçimidir.
“Akran nezaketi”, öğrencilerin sosyal ilişkilerinin temelinde nezaketin yer almasını amaçlayan bir
kavramdır. Bu kavram çerçevesinde gerçekleştirilen etkinlikler, nezaketin sözel ve davranışsal olarak
sürekliliğini amaçlamaktadır. Söz konusu bu etkinlikler ile öğrencilerin akranlarıyla iletişimlerinde,
paylaşımlarında, mücadelelerinde nezaketi temel almaları hedeflenmektedir. Hazırlanan etkinliklerde
öğrencilerin odak noktası nezaket olan deneyimler edinmeleri ve nazik olmanın muhtemel pek çok sorunu
çözebileceğini fark etmeleri amaçlanmıştır.

Okul hayatı, dijital ortam, aile ve toplum hayatı, inanç ve kültürel değerler bu etkinlik kitabının ana
temaları olarak belirlenmiştir.

7