Page 45 - DESEN 11

İnsanlar çok eski çağlardan bu yana insan figürünün gerçek oranlarıyla ilgilenirken matematik ve geo-
metrinin kurallarından yararlanmışlardır.

İnsan bedeninin dış formlarının incelenmesi için oran-orantının bilinmesi gerekmektedir. Bedenin bö-
lümlerinin kendi aralarında ve bütüne göre orantılarına sanat dilinde proporsiyon denir. Proporsiyonlar,
her figürün karakteristik özelliklerini inceleme ve gösterme olanağı sağlar. Proporsiyon bilgisi ile sanat-
çı, modelin genel özelliklerinin sentezini yapıp ortak özellikleri olan figürleri gruplara ve tiplere ayırabilir.
İnsan bedenindeki ortalama proporsiyonları tanımlayan kurallara kanon denir. Her kanonun bir birim
ölçüsü vardır. Sanatsal anatomide bedenin boyutlarını ve oranlarını düzenlemek veya elemanlarının
boyutları arasındaki uyumu sağlamak için seçilen birim ölçüye ise modül denir.

Antropolog ve arkeologlar insan bedeninin proporsiyonlarını belirlerken genelde sabit, kalıcı ve çürüme-
yen eleman olan kemikleri tercih etmektedir. Sanatçılar ise canlı insan bedeninin herhangi bir parçasını
ölçü birimi-modül olarak seçmektedir.
Figürlerin proporsiyonunda boy orta noktası çok önemli bir göstergedir. Uzun boylu insanlarda boy orta
noktası leğen kemiğinin altında, kısa boylularda ise kalça eklemi hizasındadır. Baş, gövde, kol ve bacak
uzunlukları kendi aralarında veya tüm boy yüksekliğine göre orantılanabilir. Gövdenin genişlik ölçülerin-
de de omuz, göğüs kafesi ve kalça genişlikleri hem birbirlerine göre hem de dikey uzunluklarına göre
alınır.
Resim sanatında proporsiyonların incelenmesi iki ölçü metodu ile yapılmıştır.

Birinci metotta bütün, parçalara bölünür. Ortaya çıkan bölümler birbiri ile ve bütünle karşılaştırılır. Alt
ve üst olarak ikiye bölünen bedenin ortası bulunur. Sonra beden dörde bölünür ve parçalar birbiri ile
karşılaştırılır. Bu metodu antik sanatçılar ve Leonardo kullanmıştır (Görsel 1.54).
İkinci metotta parçadan bütüne doğru yola çıkılır. Parçalar çoğaltılarak bütün belirlenir. Mısırlı sanatçıla-
rın uyguladığı bu metotta figürün boyu, ayak uzunluğu veya elin orta parmak uzunluğu toplanarak elde
edilmektedir (Görsel 1.55).

Görsel 1.55: Antik Dönem
Görsel 1.54: Antik Dönem Yunan insan kanonu Mısır insan kanonu
43