Page 30 - TEMEL DESEN (seçmeli 9 sınıf)

2. ÜNİTE
2. DESENİ OLUŞTURAN ÖGELER VE

İLKELER

ÜNİTEYE BAŞLARKEN

1. Günlük yaşamınızda çizginin kullanıldığı yerlere örnekler veriniz.
2. Doku size ne ifade ediyor? Günlük yaşamınızda dokuyla nerelerde karşılaşıyor
olabilirsiniz?

2.1. Deseni Oluşturan Ögeler

2.1.1. Nokta, Çizgi, Leke, Doku
Nokta: Tasarımın boyutsuz en temel ögesidir. Gözün algı-
layabileceği en küçük görsel birimdir. İm, işaret ve benek
anlamına gelir. Tek başına yönü ve boyutu olmayan nokta
ancak noktaların bir araya gelmesiyle etki oluşturur.
Nokta açık-koyu, büyük-küçük, dağınık-planlı ve sık-seyrek
olarak da kullanılabilir. Noktaların bir yüzey üzerinde sık ya
da seyrek kullanılmasıyla farklı leke değerleri elde edilir.
Noktalar sık yerleştirilirse koyu, seyrek yerleştirilirse açık
bir leke etkisi yaratır (Görsel 2.1).
Çizgi: Çizgi, ilk çağlardan günümüze kadar insanoğlunun
Görsel 2.1: Nokta çalışması, Nuriddin ÇELENK kullandığı en temel görsel anlatım dili ve aracıdır. Çizgi ha-
reketin sürekli izi, çizilecek nesne ya da figürün iki boyutlu
düzlemde anlatımıdır. İnsanın karakteristik özellikleri ve
ruhsal durumunu yansıtan ögedir. Kişiye ve döneme göre
farklılıklar gösterse de onu yorumlayanın duygularını ifade
etmede en sade anlatım aracıdır.
Düz, eğri, döngüsel, yatay, çapraz şekilde sonsuz sayıda
çizgi türü oluşturulabilir. Çizgi aracılığıyla dinamik, yumuşak,
dingin, hareketli, hareketsiz etkiler elde edilebilir. Benzer
ve farklı çizgiler bir araya getirilerek düzenli, düzensiz ve
karmaşık ritimler oluşturulabilir (Görsel 2.2).
Leke: Algısal olarak bir görüntü anlatım ögesidir. Noktalama
Görsel 2.2: Çizgi çalışması, Nuriddin ÇELENK
ve çizgisel tarama leke üretir. Noktalama ve tarama, lekenin
boşluklu biçimleridir. Noktalama ve taramada zemin yüzeyi,
nokta ve çizgi sıklıklarına göre ton ve yüzey değeri kazanır.
Göz; algısal bir görüntünün anlatım ögesi olan lekeyi, mekân
ya da nesnelerde ışık, renk, doku, konturlar ve leke simgeleri
olarak algılar. Çünkü göz mikroskobik ölçüleri ayırt edeme-
diği için onları birleştirir, kaynaştırır, eksiltir ve lekesel değer
simgesine dönüştürür (Görsel 2.3).

Görsel 2.3: Leke çalışması, Nuriddin ÇELENK

28