Page 164 - TEMEL SANAT EĞİTİMİ 9

5. ÜNİTE

5.2.5. Kompozisyonda Ögelerin Denge Oluşumuna Etkisi
Doğada olduğu gibi hayatımız da dengeler üzerine kuruludur. Dengenin olmadığı yerde düzensizlik
ve kargaşa vardır. Denge, sanat eserlerini de değerli kılan temel bir ilkedir. Denge, bir kompozisyonda
ögelerin bir bütün olarak algılanmasını sağlayan görsel düzenlemedir. Dengeli bir kompozisyonda her
şey yerinde ve ölçülüdür. Denge; hareket, ritim, zıtlık gibi ögelerin kompozisyondaki ağırlıklarının eşit
olması durumudur.
Kompozisyon kurulurken sanatın temel ögelerinin (form, renk, doku, ışık, gölge, espas, hareket,
yön vb.) seçimi ve ögeler arasında kurulan ilişkiler çok önemlidir. İyi bir kompozisyonda bütün ögeler
birbiriyle bağlantılıdır. Denge, başka bir deyişle görsel ağırlık ve konumların denkleşmesi anlamına gel-
mektedir. Yataylara karşı dikeyler, geniş yüzeydeki küçük ve dokulu elemanlar, soyutların yoğun olduğu
bir kompozisyonda bilinen formlar hem dikkat çekmekte hem de ilgiyi üzerlerine toplamaktadır. Yani
kompozisyondaki zıt ögeler dengenin sağlanmasında etkin bir rol oynamaktadır. Çünkü kompozisyon,
aynı zamanda zıtlıklarla oluşturulan çok yönlü bir dengeleme işlemidir. Denge genel olarak simetrik ve
asimetrik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:
Simetrik denge: Hayalî bir çizgiyle ikiye ayrılmış bir düzlemdeki biçim ve motiflerin birbirinin yansı-
ması olarak ya da benzer şekilde dağıtılmasıdır (Görsel 5.59, 5.60).

Görsel 5.59: "Gök ve Su 2", 1938, M. C. Görsel 5.60: “Yükseliş”, 1958, Salvador Dali, 115x125 cm, tüyb, Özel
Escher, 62,3x40,7 cm, litografi (taş baskı), Koleksiyon
Escher Müzesi, Lahey
Simetrik denge, izleyende genellikle durağan bir etki bırakmaktadır. Bu tür dengenin örneklerini
doğada da görmek mümkündür (Görsel 5.61, 5.62).

Görsel 5.61: “Kelebek” Görsel 5.62: “Tavus Kuşu”

162