Page 31 - TÜRK SANAT MÜZİĞİ KORO 10

USUL

Klasik Türk müziğinin temel ögelerinden biri olan usul, Türk mü-
ziğinin icrasında ve geleceğe aktarılmasında çok önemli bir role sahiptir.
Bu sebeple Türk müziğinde “meşk” adı verilen hafızaya dayalı eğitim sis-
temi içerisinde usul bilmek ön koşul olarak belirlenmiştir. Bu sistemde mü-
zik, yazıya dökülmemiş; gelenek, usta-çırak ilişkisi içerisinde yürütülmüş-
tür. Öğrencinin hocasını taklit etmesi esastır. Meşk her zaman usul vurarak
yapılmıştır. Bu yüzden meşke başlayan öğrencinin her şeyden önce usulleri
iyi öğrenmesi beklenmiştir. Usul, eserin hafızada yer etmesi ve kolay ez-
berlenmesi konusunda çok etkilidir. Önemli bir ritim sazı olan kudüm,
önceleri sadece mevlevihanelerde kullanılırken zamanla din dışı mûsiki
icralarında yer almaya başlayan bir usul vurma aletidir (Görsel 2.1.).
Usul: Değerleri birbirine eşit veya eşit olmayan, kuvvetli veya
zayıf darpların belli bir şekilde sıralanmasıyla meydana gelen kalıplardır.
(YARKIN Fahrettin, Türk Müziğinde Usûller, 2017.)

Türk müziğinde usuller, basit ve birleşik (mürekkep) olmak üzere
iki gruba ayrılır:

1. Basit usuller: Terkibine başka bir usulün girmediği usullerdir.
Türk müziğinde iki zamanlı nim sofyan ile üç zamanlı semai usullerinden
başka basit usul yoktur. Diğer bütün usuller bu iki usulün farklı şekillerde
birleşmesinden oluşur.
2. Birleşik usuller: Terkibinde iki veya daha fazla usulün karıştı- Görsel 2.1: Kudüm çalan mevlevi
ğı usullerdir. Türk müziğinde dört zamanlı sofyan usulünden itibaren bütün
usuller birleşiktir.

USULÜN VURULMASI

Türk müziğinde usuller, ritim çalgılarının haricinde; sağ elle sağ dize (Görsel 2.3), sol elle sol dize (Görsel 2.2) vu-
rularak uygulanır. Usulde vuruşlara “darp” denir. Her darbın da ayrıca ismi vardır. Bu vuruşlar birtakım hecelerle ifade edilir.

Bunlar “düm, tek, te, ke, kâ, tâ, hek” heceleridir. Usullerin kuvvetli vuruşuna genellikle “düm”, yarı kuvvetli ve
zayıf vuruşuna “tek” heceleri getirilir. Ancak bu husus, kesin bir kural olmayıp bunun tersi olan usuller de vardır.

“Düm” ve “te” darpları sağ elle sağ dize, “kâ”, “ke”, “ta” ve “tek” darpları sol elle sol dize vurulur. “Tek-kâ”daki
“tek” darbı ise sağ elle sağ dize vurulur.
“Tâ-hek”te ise “tâ” hecesinden sonra iki el birden kalkar, “hek” hecesinde yine iki el beraberce iki dize vurulur.

düm (kuvvetli)

tek (zayıf)

Görsel 2.2: Sol el Görsel 2.3: Sağ el

Makam ve Usul Uygulamaları Makam ve Usul Uygulamaları 29