Page 30 - TÜRK SANAT MÜZİĞİ KORO 10

10.2. Ünite: MAKAM VE USUL
UYGULAMALARI

Hazırlık Çalışmaları

1. Türk sanat müziğinde makam kavramı size ne ifade ediyor?
2. Türk sanat müziğinde eserleri usul vurarak okumanın ne gibi faydaları olabilir?

MAKAM

Öncelikle, kelime anlamı olarak ele alacak olursak “makam”, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlükteki tanımına
göre:
1. Devlet kademesinde yüksek ve önemli memuriyet, mevki, kat.
2. Klasik Türk müziğinde bir müzik parçası veya şarkının işleniş biçimi.
Klasik Türk müziğinde “makam” kavramını pek çok şekilde tarif etmek mümkündür. Türk müziği nazariyatçıların-
dan (kuramcı) Meragalı Hoca Abdülkâdir, Rauf Yekta, Suphi Ezgi, Hüseyin Sadettin Arel, Abdülkâdir Töre, Mesut Cemil,
Alaeddin Yavaşca, Cinuçen Tanrıkorur, İsmail Hakkı Özkan ve M. Ekrem Karadeniz gibi üstatların hepsinin kendilerine özgü
bir makam tanımı mevcuttur. Bu tanımlardan da yararlanarak “makam” tarifini şu şekilde yapabiliriz:
Türk müziğinde aralıkların farklı şekillerde birleşmesiyle oluşan; belirli giriş, gelişme ve bitiş kurallarına göre dört-
lü-beşli ya da çeşnilerin meydana getirdiği ses dizileri ile gezinti/seyir özelliklerini de kapsayan kurallar bütününe “makam”
denir.
Tarihte ilk defa, büyük Azeri-Türk bilgini “Meragalı Hoca Abdülkâdir” tarafından 1418 tarihinde “Makasıdü’l-El-
hân” adlı kitabında kullanılmış ve o şekilde dilimize yerleşmiştir. (TANRIKORUR Cinuçen, 1998, Müzik Kimliğimiz Üze-
rine Düşünceler, s.30.)
Günümüzde 500’ün üzerinde makam adına ulaşabilsek de çoğunun içeriği bilinmediği gibi bu makamların pek
çoğunda yazılmış herhangi bir eser de günümüze ulaşabilmiş değildir. M. Ekrem Karadeniz’e göre günümüzde eserlerinin
notalarına ulaşabildiğimiz makam sayısı 100’ü geçmemektedir.
Makamları tarif etmek için sekiz sesten oluşan dizi yeterli olmayabilir. Makam kelimesi, sadece diziyi kapsamaz.
Makamın oluşabilmesi için farklı ögelere de ihtiyaç vardır. Batı müziğinde bir dizi 12 eşit aralığa bölünür ve bu sisteme
“tampere” adı verilir. Türk müziğinde ise bir dizi 24 eşit olmayan aralığa bölünür. Bu aralıkların çeşitli şekillerde bir araya
getirilmiş dörtlü-beşlilerinden makam dizileri oluşturulur. Ezginin dolaşımını sağlayan kuralların tümüne “seyir” adı verilir.
Makamlar seyir ile hareket kazanır. Aynı seslerden oluşan diziler, seyir özelliklerine göre farklı karakterlere bürünebilir ve
farklı isimler alabilir.
“Makamlara kişilik, lezzet kokusunu veren, işte bu hayati önemdeki bestecilerin değiştiremeyeceği seyir kuralla-
rıdır. Makamın sırrı seyirdedir, anlamanın yolu da önce seyri anlamaktan geçer.” (TANRIKORUR Cinuçen, 1998, Müzik
Kimliğimiz Üzerine Düşünceler, s.30.)

“Toplum sevgiyle kaynaşır, adaletle yaşar.”
FARABİ

28 Makam ve Usul Uygulamaları Makam ve Usul Uygulamaları