Page 58 - TÜRK SANAT MÜZİĞİ KORO 10

Okuma Metni

MÛSIKÎ ÖĞRETİM VE İNTİKAL SİSTEMİ MEŞK

Bundan yetmiş-seksen yıl öncesine kadar geleneksel Türk mûsikîsinin öğretimi ve aktarımı bütünüyle “meşk” adı
verilen usule dayanırdı. Hem ses veya saz öğrenimi hem de öğrencilerin eser dağarcığı edinmeleri, meşk etmekle gerçek-
leşirdi. Göreceğimiz gibi, “meşk” hem bütünsel bir eğitim sistemi hem de mûsikî dünyasının iç dayanışma ve tutarlılığını
sağlayan bir tür harç ve bu dünya içerisinde pratik olduğu kadar sembolik işlevler de yerine getiren bir yol idi. Meşk, mûsikî
dünyasının hat sanatından ödünç aldığı "yazı örneği" ya da "yazı karalaması" anlamına gelen bir terimdir.
Meşk, hattatın talebesine ders olarak verdiği yazı örneği ya da karalamasıdır; ancak bu kelime mutlak olarak ders ve
öğrenim anlamında da kullanılabilmiştir. Kullanım alanları zamanla sadece bazı sanat ve hünerlerin öğreniminde yoğunlaşan
meşk, Osmanlı'nın son iki yüzyılında giderek sadece hat ve müziğe inhisar ettirilmiştir. Belirttiğimiz gibi meşk sözcüğü ba-
zen de, en genel düzeyde eğitim ve öğretim anlamında ele alınmıştır. Osmanlı'da “meşk edilen yer, öğrenim görülen mekan”
anlamındaki “meşkhane” kelimesinin mûsikî dışında öğrenim alanları için kullanıldığı pek görülmez.
Hat hocasından meşk alan talebe, verilen örneği karşısına koyar; hoca tarafından beğenilip öğrenildiğine kanaat
getirinceye ve yeni bir meşk örneği verilinceye kadar tekrar tekrar yazar, defalarca kopya ederdi. Son yüzyılın en önemli hat-
tatlarından Kâmil Akdik’in 1910’lu yıIarda yazdığı gibi: “Bu işte birinci vazife, eslâfın âsârını tedkik ve taklid eylemektir.”

Yani, bugünün anlatımıyla: “(...)yazı öğrenmek isteyen kimse, yazı temrini yaptıranların bir satır yazısını meşk
itibar ederek baka baka aynen taklit etmeye kalkar, bunu hazırlar ve meşk'i ile hocasına takdim eder. (...) Hoca, öğrencisinin
meşk taklidini alır, benzetilmeyen harfleri açıklamalarda bulunarak düzeltir. Öğrencisi de bol bol tekrarlayarak yazıyı öğren-
meye çalışır.”

56 Makam ve Usul Uygulamaları Makam ve Usul Uygulamaları