Page 24 - ÇALGI EĞİTİMİ UT 10

1. ÜNİTE UTTA SES ÜRETİMİ-II

1.1.2. İcra Esnasında II. ve I. Pozisyon Geçişleri

ğ) Dizinin İnici-çıkıcı seyre sahip olan hicaz makamının seyrine nevâ perdesi civarından başlanır. Bazen
Seyri dizinin alt ve üst tarafından başlayan eserler yapılmışsa da bu diziler de hemen orta seslere Bugüne kadarki alıştırmalar ya I. ya da II. pozisyonda uygulatıldı. Pek çok parça baştan sona tek pozisyonda uygulana-
geçilir. Hicaz dörtlüsünün sesleri verilerek güçlü olan nevâ perdesinde kalış yapılır. Sonra di- maz. Ayrıca ifade bakımından da pozisyon değiştirmek gerekebilir. Özel bir teknik isteyen bu çalışma şekli mızrap, gam
zinin üst tarafında bulunan rast beşlisinin seslerine geçilir. Tiz duraktan, güçlüye doğru inilir- çalışmaları gibi diğer derslere paralel olarak seri alıştırmalar hâlinde verilecektir.
ken genellikle fa diyez (eviç perdesi) natürel yapılarak acem perdesi hâline getirilir. Bu şekilde Parmak basma eğitimine II. pozisyondan (Görsel 1.2) başlanmasının sebebi, ilk bakışta I. pozisyonla (Görsel 1. 3) girip bi-
inici olarak nevâda bir bûselik beşlisi meydana gelmiş olur. Güçlü perdesinde kalış gösterile- rinci kolona basmak normal gelse de bu pozisyonda ince tellerde birinci parmağın saf dışı kalmasıyla kalın tellerde bir ve
rek, karışık seslerle hicaz dörtlüsünde gezinilerek dügâh perdesinde karar verilir. üçüncü parmak arasının başlangıçta çok zor açılmasıdır. Bu bağlamda Türk müziğinin makam seyir özellikleri sebebiyle
kullandıkları sesler gereği utta en çok kullanılan II. pozisyondur.
Kolaydan zora doğru çalındığında önce birinci ve ikinci parmak basılır. Birinci ve ikinci parmak uzun süre basıldığında el
bu parmaklara göre pozisyon alır. Bu durum üçüncü ve dördüncü parmakları basmayı zorlaştırır.
Çalışmaya bütün tellerde aynı hizada bulunan II. ve III. kolonlarda başlanması yanlış ses basma ihtimalini azaltmak için-
dir. Bazı perdelerde diyez veya bemole rastlanacaktır ( birinci telde III. kolonda si bemol, 4,5, ve 6. tellerde ikinci kolonda
fa diyez ve sol diyez). Bu seslerin natürelleri öncesi bemol veya diyezi ile karşılaşmak yadırganmamalıdır çünkü Türk
müziğinde bemol veya diyezli sesler de ayrı isimli ve şahsiyetli perdelerdir. Mesela, tiz buselik perdesinin yarım ses ka-
lınlaştırılmış hali birinci teldeki si bemol değildir. Bu ses, sünbüle olarak adlandırılan apayrı bir sestir.

Görsel 1.2: II. pozisyonda sol el tutuşu Görsel 1.3: I. pozisyonda sol el tutuşu

Kolonlar (Perde Hizaları)

Kolon, tellere dik yönde perdeleri birleştiren varsaydığımız çizgilere denir. Natürel seslerin doğrultusundakiler ana
kolonlar, yanlarında bulunan diğer seslerin doğrultusundakiler yan kolonlar olarak adlandırılır.
Ana kolonlar, eşikten kafes yönüne romen rakamlarıyla numaralandırılarak gösterilir. Uttaki kolonların yerleri (Görsel
1.4) gitardaki perde yerleri (Görsel 1.4) düşünülerek tespit edilebilir. Ana kolonların küçük eşikten itibaren bakiye-küçük
mücennep şeklinde sıralanan bu aralıklar gitar ve mandolin perde aralıklarına (4-5 koma) çok yakındır. Dört ve beş koma
her ikisinin toplamı da dokuz koma (tanini) etmektedir.

Görsel 1.4: Utta kolon Görsel 1.5: Gitarda perde aralıkları

22