Page 62 - HALK DANSLARI VE MÜZİKLERİI |

2.2.3. Horonlara Eşlik Eden Çalgılar

Karadeniz Kemençesi
Karadeniz kemençesi genellikle Doğu Karadeniz bölgesinde
kullanılan üç telli bir çalgıdır (Görsel 2.18). Yaklaşık olarak 60-65 cm
boyunda olan bu çalgının parçaları arasında gövde, boyun, burgu,
eşik, tel, kuyruk ve yay bulunmaktadır. Gövdesinde genellikle dut,
erik, ardıç ve kelebek gibi sert ağaçlar kullanılırken göğsü ladin ve
köknar gibi yumuşak ağaçlardan tercih edilir. Yayın çubuğu ise ge-
nellikle gürgen veya şimşir gibi ağaçlardan yapılır. Yayın ucuna ise
at kuyruğu kılları veya ince misina bağlanır. Eski zamanlarda ke-
mençelerde bağır sakızı kullanılarak yapılan kiriş teller, günümüzde
yerini genellikle madenî tellere bırakmıştır. Kemençe, perdesiz bir
çalgıdır ve teller, pestten tize “mi, la, re” seslerine akortlanır. Paralel
dörtlü sesler tınlatılarak bilek hareketleriyle özel bir çalım tekniği ile
çalınır. Horon oyunlarının en önemli sazlarından biri olan Karadeniz
Kemençesi, bu bölgenin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır.

Tulum

Tulum, Rize'nin dağlık kesimlerinde (özellikle Hemşin, Çamlı- Görsel 2.18
hemşin, İkizdere, Çayeli, Ardeşen ve Fındıklı), Trabzon, Ordu, Artvin Karadeniz Kemençesi
gibi bölgelerde de kullanılır. Yaklaşık bir oktavlık ses aralığına sahip-
tir. Aynı zamanda İskoçlarda “gayda”, Bulgarlarda “tekli tulum” ve
Kafkaslarda “tulum” olarak adlandırılır.
Tulumlar şekil itibarıyla farklılıklar gösterse de yapı olarak
birbirine benzerler. Deri, nav, çimon ve ağızlık (dudula) olmak üzere
dört kısımdan oluşur (Görsel 2.19). Derisi genel-
likle oğlak derisinden yapılır ancak koyun, kuzu,
keçi gibi hayvanların derisi de tercih edilebilir.
Tulumun alt deliğine takılan nav, genellikle şimşir
ağacından yapılır ve tulumun en önemli parçala-
rından biridir. Çimonlar, yan yüzeylerinden genel-
likle beş delikli olarak yapılır ve bu delikler navın
üst yüzeyine çift olarak yerleştirilir. Çimonların
biri “dem sesi” tutarken diğeri ile ezgi çalınır. Her
birinin sesi tulumcunun ustalığına göre ayarlanır.
Çimon, tulumun bir parçası olduğu gibi Artvin yö-
resinde ayrı bir çalgı olarak da kullanılır. Tulumun
sıkılması için kullanılan bölüme “ağızlık” denir. Görsel 2.19
Üfleyerek şişirilmiş olan tulum koltuk altına alınır, kolun Tulum
dirsek içine gelen bölümüyle sıkılarak navdan ses çıkması sağlanır.
Tulum, özellikle horon oyunlarının en önemli çalgılarından biridir
ve geleneksel Karadeniz müziğinin önemli bir parçasıdır.

61