Page 12 - UT (THM) 11

KİTABIN TANITIMI

ÜNİTE KAPAKLARI
Ünite içerisinde yer alan kavram
ve konuların yer aldığı bölümdür.

1. ÜNİTE
1. ÜNİTE
HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Türk müziğindeki ikili aralıkları, değiştirme işaretlerini ve sembolleri araştırınız. Ulaştığınız sonuçları
arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Makamları oluşturan 4’lü ve 5’li kalıpları inceleyiniz. İnceleme sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. Bu ünitede belirtilen makamlar arasındaki benzerlik ve farklılıkları araştırınız. Ulaştığınız dokümanları
sınıf panosunda sergileyiniz.
4. Birinci ve ikinci pozisyondaki tutuş farklılıklarını inceleyiniz. Bu farklılıkları sınıfta anlatınız.
5. Ünitenin 26. sayfasında yer alan Mustafa Kemal Atatürk'ün "Sanatsız kalan bir milletin hayat damar-
larından biri kopmuş demektir." sözünde sanatın önemine nasıl bir vurgu yapılmıştır? Arkadaşları-
nızla tartışınız. UTTA SES ÜRETİMİ
1.1. Birinci Pozisyonda Ses Üretimi
1.1.1. Ut ile Bayati Makamını Oluşturan Sesler
Bayati Makamı
Kavramlar
Adını Bayat Oğuz boyundan alan olan bayati makamı her bakımdan uşşak makamına benzer. Bayati makamı, Ünite Konuları
uşşak makamından bazı geçki ve özellikleri dolayısıyla ayrılarak kişiliğini belli eder. Baya� 1.1. Birinci Pozisyonda Ses Üre� mi
Rast
Kirdi 1.2. İkinci Pozisyonda Ses Üre� mi
a) Durağı Dügâh perdesidir. Hicaz
Nihavent
Çıkıcı-inicidir ki uşşak makamından ilk bakışta bu özelliği ile ayrılır.
b) Seyri Uşşak makamı çıkıcıdır.
c) Dizisi Uşşak makamı dizisinin aynısıdır. Yerinde uşşak dörtlüsüne nevada
buselik beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.
ç) Güçlüsü Uşşak makamında da olduğu gibi uşşak dörtlüsü ile buselik beşlisinin ek 11
yerindeki neva perdesidir. Üzerinde buselik çeşnili yarım karar yapılır.
d) Yedeni 2. çizgideki sol rast perdesidir.
Uşşak makamında olduğu gibi yalnızca si için koma bemolü donanıma
e) Donanımı
yazılır.
12 13
ÜNİTEYE HAZIRLIK

Öğrencilerin ön bilgilerini hare- EGZERSİZ
kete geçirmek ve konuya ilgilerini Konunun pekiştirilmesi amacıyla
çekmek amacıyla ders öncesinde öğrencinin uygulama yapacağı
yapılan çalışmalar bu bölümde yer bölümdür.
alır. Öğrencilerin ünitede yer alan
konulara hazırlandığı bölümdür.

ETKİNLİK
Sınıf içinde öğrencilerin
konuya etkin katılımının
sağlandığı bölümdür.
ETÜT VE ESER İCRASI UTTA SES ÜRETİMİ
OKUMA PARÇASI
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Adı Soyadı :
Sınıfı :
Numarası :
YÖNERGE : Aşağıdaki tablo, kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. “Utta Ses Üretimi”
ünitesindeki bilgi ve becerinizi doğru şekilde ifade eden seçeneğin karşısına (X) işareti
koyunuz.
Kabul
DİLHAYAT KALFA (1710-1780) Çok İyi İyi Orta Edilebilir Çok Zayıf
Türk musikisinde önemli bir kadın bestekârdır. Hayatı hakkında pek az bilgiye sahip olduğumuz Gözlenecek Davranışlar 5 4 3 2 1
Dilhayat Kalfa, isminden de anlaşılacağı gibi sarayda yetişmiş ve "Kalfa" rütbesi almıştır. Musikiyi Utta birinci pozisyonda çalınacak bayati makamını oluşturan
de haremde değerli hocalardan öğrendiği ve iyi bir tanburi olduğu verdiği eserlerden bellidir. 1 sesleri üretirim.
Dilhayat Kalfa hakkında araştırmacılar çeşitli bilgiler veriyorlar. Yılmaz Öztuna, doğum ve ölüm 2 Utta birinci pozsiyonda çalınacak rast makamını oluşturan
sesleri üretirim.
tarihlerini 1710-1780 olarak yazarken Dilhayat Kalfayı şöyle anlatmaktadır: Utta birinci pozsiyonda çalınacak kürdi makamını oluşturan
"Dilhayat Kalfa’nın musikide yolculuğu. Evcara makamının musikimizde kullanılmaya başladığı 3 sesleri üretirim.
yıllara dayanıyor. Bugün birçok kaynak bu makamın Sultan III. Selim tarafından bulunduğunu ileri 4 Utta birinci pozisyonda çalınacak hicaz makamını oluşturan
sürüyor. Bir eserde ölüm tarihi 1780 olarak gösteriliyor. Sultan III. Selim 1761 yılında doğduğuna sesleri üretirim.
Utta birinci poziyonda çalınacak nihavent makamını oluşturan
göre bestekârımızın ölüm tarihinde padişahın 19 yaşında olması lazım gelir. Dilhayat Kalfa ölüm- 5 sesleri üretirim.
süz eserlerini herhalde ömrünün son yıllarında bestelemiştir. On dokuz yaşında bir delikanlının 6 İkinci pozisyonda sol el tutuşunu gösteririm.
henüz yetişme dönemlerinde böyle bir makamı tertib etmesi zaten uzak bir ihtimaldir. Evcara
makamım bu padişaha mal etmek ya da etmemek ne bu dahi insanın dehasını artırır ne de sana- 7 İcra sırasında birinci ve ikinci pozisyon geçişlerini gösteririm.
tına gölge düşürür. Bu nedenle Dilhayat Kalfa’nın hayat süresini bu yıllara kadar uzatmakta yarar
yoktur." TOPLAM 100
Pek çok araştırmacının kanaati IV. Mehmed’in saltanatının son yıllarında doğduğu noktasında
birleşiyor. Sultan III. Süleyman, Sultan II. Ahmed, Sultan II. Mustafa, Sultan III. Ahmed dönemle-
rini yaşadıktan sonra 1740 yıllarına yakın bir tarihte İstanbul’da vefat ettiği sanılıyor. DEĞERLENDİRME: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 35, en düşük puan 5’tir. Bu çalışmada 60
veya daha fazla puan aldıysanız bu öğrenme için başarınız yeterli düzeyde demektir. 59 veya 59'un altın-
Bugün elde olan eserlerinden anlaşıldığına göre bestekârımız eserlerini mükemmel bir teknik ve da puan aldıysanız önceki öğrendiklerinizi tekrarlayınız.
üstün bir estetikle bestelemiştir. Makam seyirleri, prozodi mükemmeldir. Özellikle Evcara Peşrev
ve Saz Semaisi deha derecesine varan bir bestekârlık kudretinin ürünleridir.

TDV İslâm Ansiklopedisi
DİKKAT
82 83 42 43
Alıştırma ve etkinlikleri uygu-
OKUMA PARÇASI larken önemli uyarıların yapıl- ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Sanatla ile ilgili kısa metinlerin ve dığı bölümdür. Öğrencilerin, ünite ile ilgili öğrendiği
sanatçıları biyografilerinin yer al- bilgilerin yoklandığı ve derecelendirme
dığı bölümdür. puan anahtarı gibi performans ölçekle-
riyle değerlendirildiği bölümdür.
10