Page 42 - ÇALGI EĞİTİMİ BAĞLAMA 12

Okuma Metni

AZERBAYCAN MÜZİK KÜLTÜRÜ

Azerbaycan halk müziği sanatının kökleri çok eski devirlere dayanmaktadır. Düğün oyunları
olan “yallı”ların bundan 5000 yıl önce var olduğuna inanılmaktadır. Bakü’nün yakınlarındaki
Gobustan arazisindeki arkeologlar tarafından bulunan taş üstü resimleri ve Nahçivan’daki
“Gemi Kaya” dağının üstündeki şekiller bunun kanıtıdır. Bu konudaki önemli delillerden biri de
meşhur kahramanlık destanı “Kitab- i Dede Korkut” dur.
Azeri müziği medeniyetinin birçok özelliği Nizami, Nesimi,
Fuzuli, Vakıf ve diğer Azeri klasiklerinin eserlerinde geniş bir
biçimde kendini göstermektedir. Urmiyyeli Safuyiddin ve
Meragalı Abdulkadir’in müzik kitaplarında; konuları iş, des-
tan, toplum, kahramanlık, aşk olan maniler ve oyun ezgileri
halkın hafızasında derin izler bırakmış ve kendi güzelliğini
asırlar boyu saklamıştır. Bu işte âşıklar, sanatçılar ve halk
müziğinin diğer icracıları büyük rol oynamıştır. Bu sanatçı-
lara örnek olarak Âşık Elesker, Âşık Mirza Bayramoğlu ve
okuyucular (Hanende) ise Cabbar Karyağdıoğlu, Seyid
Şuşinski, Sadık Esatoğlu, Şirin Hoca, Gurban Pirimoğlu vb.
sayılabilir.
Azerbaycan müziği tarih, teknik, çalınış ve söyleniş bakı-
mından halk ve klasik müzik olarak ikiye ayrılır.

Görsel 8. Aşık Sazı
1- Azerbaycan Halk Müziği
Azerbaycan halk müziği “makamat” ve “renk” denilen iki
temel formdan oluşur. Makamat; bir ezgideki seyire göre
çeşitli karar perdeleri üzerine oluşturulan yeni ses dizileridir.
Bu diziler bazı kişiler tarafından “şifahi” şekilde icra edilirler.
Renk ise; makamat’a göre oluşturulan çeşitli ezgiler arasında
sadece sazlarla çalınan ve oyun karakteri taşıyan melodiler-
dir. Azeri halk müziğinde olan ezgiler “mahnı” adını alır. Uzun
hava türünde okunup çalınan ezgilere “mugammat”’denir.
Aşağı yukarı her ezgi başında ya da arasında sözlü ve taksimli
kısımlar yer alır.
Azeri müziği ezgi yapısı olarak genellikle inici-çıkıcıdır. Türkü
icra edilirken, Azeri müziğinin kendine has vurguları, çarpma-
ları ve gırtlak nağmeleri icra eden sanatçı tarafından yöresine
uygun olarak uyarlanır. Azeri lehçesinin, kendine has belirli
vurgularının olması nota halinde aynen yazılamamasına
Görsel 9. Azerbaycan yöresel sebep olmaktadır.
çalgısı “Tar”

40