Page 74 - BAĞLAMA 9

4 Bağlamada Çalma-Söyleme

4. BAĞLAMADA ÇALMA-SÖYLEME GELENEĞİ

Üniteye Hazırlık

1. Halk müziğinin yapısı hakkında bilgi toplayarak arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Âşıklık geleneğinde çalma-söylemenin önemini araştırınız. Elde ettiğiniz bilgileri
arkadaşlarınızla paylaşınız.
3. Çalma ve söyleme geleneğini aynı anda icra eden bağlama sanatçılarını dikkatli bir şekilde
izleyiniz. İzlenimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
4. Halk müziğinin yapısında bulunan uzun ve kırık havaları araştırınız.

4.1. Bağlamada Çalma-Söyleme Geleneği

Geleneksel halk müziği, resmî olarak çalgısal ve sözlü halk ezgileri olmak üzere ikiye ayrılır.
Repertuvarın büyük bir kısmını halk ezgileri oluşturur. Bu ezgilerde tema olarak aşk, sevda, gurbet,
özlem, kahramanlık, asker ve savaş gibi konular işlenmiştir.

Geçmişte yaşanan birçok olay o dönem halkında derin izler bırakmış, dinleyenleri derinden
etkilediği için de yaşanan acılar kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Bu aktarımı sağlayan temel unsur ise
o dönemde sözlü kültürün toplumda yaygın olmasıdır. Bağlama, Anadolu’nun tamamında görülen
bir çalgı olduğu için de repertuvarı oldukça geniştir. Geniş bir alana yayılması ve neticesinde
repertuvarının da zenginleşmesi, farklı çalma üslup ve ve tekniğinin oluşmasını sağlamıştır. Örneğin
söyleme açısından bakıldığında ortaya çıkan farklılıkların nedenleri, geleneksel ezgi kalıplarının
kullanılması ve yöreden yöreye değişen ağız özellikleridir.
Anadolu’da icra edilen halk müziği incelendiğinde uzun ve kırık hava adında iki form görülür.
Herhangi bir eseri yalnızca uzun veya kırık hava olarak nitelendirmek doğru değildir. Kırık hava
ile başlayıp uzun hava ile devam eden ezgiler de vardır. Bu ezgiler, yöreye göre farklı isimler alır.
İcra edildikleri yer, toplanma şartları, çalgı çalmanın amaçları gibi farklılıkları da bünyesinde taşır.
Birbirinden etkilenen yöreler, zaman içerisinde kendi üslup ve tavırlarını oluşturarak toplantılarına
farklı isimler vermiştir. Bağlamanın çalıp söylendiği yöreler incelendiğinde barana (Balıkesir-
Dursunbey); kürsübaşı (Elazığ); herfene (Arfana), oturak (Konya, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Akşehir,
Ankara); sıra gecesi (Şanlıurfa); yârenlik (Çankırı, Isparta, Manisa-Kula); gezek (Kütahya) gibi
farklı isimlendirmeler de mevcuttur. Bu müzikli toplantıların amacı birlik, beraberlik ve dayanışma
içerisinde eğlenmek ve insani ilişkileri geliştirmektir. Bağlama, Türk kültürü içindeki sözlü ezgilere
eşlik eden ve solo icra edilen bir çalgıdır. Bu yüzden eşlik sazı olarak da bilinir. Bağlama ile çalıp

72