Page 16 - KANUN 9

1. ÜNİTE

1. ÜNİTE KANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIŞLAR

1.1. Türk Müzik Geleneğinde Kullanılan Kanun Çalgısının Tarihçesi, Yapısal Özelliği,

Oturma Pozisyonu ve Gerekli Materyalleri

HAZIRLIK ÇALIŞMASI

1. Kanun çalgısının yapısı hakkındaki düşüncelerinizi sınıfınızdaki arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Erol Deran, Taner Sayacıoğlu ve Serkan Halil’in kanun kayıtlarını dinleyiniz.

1.1.1. Kanunun Tarihçesi

Görsel 1.1: Kanun çalan Türk kızı
Türk müzik kültürünün en karakteristik ve önemli mızraplı sazlarından biri de kanundur. Yapılan araştırmalara göre
Arapça ‘’kânûn’’ kelimesi Türkçeye ‘’kanun’’ olarak geçmiştir. Kanun sazının bir çalgı niteliği kazanmasında aslen bir

Türk olan ve Türkistan’ın Fârâb kasabasında doğan (870–950) büyük filozof ve musiki bilgini Fârâbî'nin de katkıları bu-
lunmaktadır. Kanun sazının başlangıçta bu şekilde olmadığına ancak zamanla bu şekle geldiğine dair bilgilere müzik
tarihine ait kaynaklarda yer verilmektedir (Görsel 1.1).

Kanuna ait önemli bilgiler Ahmed oğlu Şükrullah’ın 15. yüzyılda yazdığı Edvar-ı Musiki adlı eserinde yer almakta-
dır. Eserde kanunun hangi ağaçtan yapıldığı, yapım teknikleri, 64 teli olduğu, tellerinin hangi seslere akort edileceği
anlatılmıştır.
Kanun 14 ve 15. yüzyılda mandalsız olarak kullanılmıştır. Mandalsız kanun, Türk müziğinde kullanılan seslerin
tamamının yapısında olmaması nedeniyle 18. yüzyıl başlarında unutulmaya yüz tutmuştur. Kanun 19. yüzyılın
sonlarına doğru Kanûnî Ömer Efendi’nin etkisiyle yeniden Türk müziğine kazandırılmıştır. Kanûnî Ömer Efendi’nin bu
alanda yaptığı çalışmaları geliştiren ise Kanûnî Hacı Ârif Bey’dir. Mandallı kanun kullanımı da bu dönemde başlamıştır.
Kanuna ilk olarak kimin mandal taktığı kesin olarak bilinmemekle beraber, ilk mandalın Kanûnî Ömer Efendi tarafından
takıldığı sanılmaktadır.
1940’lı yıllarda kiriş (bağırsak) tel üretiminin durmasıyla kiriş tellerle çalınan kanunlar çalınamaz hâle gelmiştir.
5-10 yıllık aradan sonra balık oltası için imal edilen misinalar (naylon teller) kanunlarda kiriş tel yerine kullanılmaya
başlanmıştır. Misina teller kanuna ilk olarak 1950 yılının başında Cafer Açın tarafından takılmıştır. Tel sıkıntısının
ortadan kalkmasıyla kanun Türk musikisinin en çok aranılan ve sevilen sazlarından biri olmuştur. Bu durum, birçok
kanun sanatçısının yetişmesine ortam hazırlamıştır.

14 KANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIŞLAR