Page 78 - ÇALGI EĞİTİMİ KLASİK KEMENÇE 9

KLASİK KEMENÇE 9

4. ÜNİTE: MAKAMSAL UYGULAMALAR-I

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

1. Türk müziğinde kullanılan makamlarla, peşrev, saz semai gibi farklı türlerde eserler
dinleyiniz.
2. Rast makamı ile farklı türlerde eserler dinleyiniz.
3. Rast makamının işitsel olarak sizde bıraktığı etkileri arkadaşlarınızla sözel olarak
paylaşınız.

4.1. Geleneksel Türk Sanat Müziğinde Makam

Kelime anlamı olarak “durulan yer”, “durak” anlamını taşıyan makam, geleneksel Türk sanat
müziğinin temelini oluşturan bir kavramdır. Geleneksel Türk sanat müziği, makam müziği
olarak ifade edilmektedir. Ses dizilerinin, seyir adı verilen ezgisel dolaşımla ve belirli kurallar
çerçevesinde kullanımıyla makamlar oluşur. Örneğin makamlar belirli bir sesten başlar,
belirli bir sesi güçlendirir ve yine belirli bir seste sonlanır. Makamlar inici, çıkıcı veya inici-
çıkıcı özelliktedirler.

4.1.1. Makam Çeşitleri
Geleneksel Türk sanat müziğinde 3 çeşit makam bulunur.
a) Basit Makamlar
b) Mürekkep (Bileşik) Makamlar
c) Şed (Göçürülmüş) Makamlar
Basit makamlar dörtlü ve beşlilerin birleşmesi ile oluşurlar. Mürekkep (Bileşik) makamlar
yapısında çeşitli makam dizileri bulunduran makamlardır. Şed makamlar ise makam dizisinin
başka bir sese göçürülmesi ile oluşmuş makamlardır.

Geleneksel Türk sanat müziği ses sistemi içerisinde, bir ikili aralık 9 eşit parçaya bölünüp
her birine “koma” adı verilir. Bu sistem içerisinde herhangi bir tam ses pestten tize doğru 1.,
4., 5., 8. ve 9. komalarda birer diyeze; yine tizden peste doğru 1., 4., 5., 8. ve 9. komalarda
da birer bemole sahiptir.
Aşağıdaki tabloda geleneksel Türk sanat müziğinde ikili aralıkların isimlendirilmesi ve
değiştirme işaretleri yer almaktadır.

Aralığın Adı Koma Değeri Diyez Bemol Simge
Koma 1 F
Eksik Bakiye 3 E
Bakiye 4 B
Küçük Mücenneb 5 S

Büyük Mücenneb 8 K
Tanini 9 T
Artık İkili 12-13 A -A 13
12
Tablo 4.1: Türk müziğinde ikili aralıkların isimleri ve değiştirici işaretleri
76