Page 24 - Çalgı Eğitimi Tambur 9

Tambur hassas bir çalgı olduğu için bilinçsizce yapılan akort, çalgıya zarar verebilir. Tellerin

gereğinden fazla gerilmesi (tizleştirilmesi) kapağın kırılmasına, sapın eğilmesine neden olabilir.
Bunu önlemek için akort yaparken ses frekanslarını gösteren bir akort aleti ya da akort programı
(tuner) kullanılmalıdır.
Tambur icrasındaki akort sistemi, ney sazı ailesinin isimleriyle ifade edilir.Tamburda en çok
kullanılan düzen, bolahenk akordudur. Tambur eğitiminin başında perde düzenleri bu akort
üzerinden anlatılacaktır. Bu düzende tamburun en alttaki ilk iki çelik telini, diyapazonun 110 frekanslı
la sesine ayarlarız ve yegâh (re) olarak kabul ederiz.
Günümüzde tamburlar yedi ve sekiz telli olarak kullanılmaktadır. Sekiz telli tamburu akort ederken
en alttaki birinci çift çelik teller, yegâha; ikinci çift bronz teller, çalınacak makamın karar sesine;
karar sesi rast, kaba rasta; makamın karar sesi dügâh ise kaba dügâha çekilir. Üçüncü çift çelik
teller, yegâha; yedinci tek tel yine kullanılacak makamın karar sesine, kaba rast veya kaba dügâha
çekilir. Sekizinci tek tel ise kaba yegâh sesine çekilerek tambur akort edilir.

NOT

Tamburda akort yapmaya en üstteki kaba yegâh teli ile başlanmalıdır.

Tablo:1.1: Bolahenk düzenine göre 8 telli tamburun akort şeması

Bolahenk Düzenine Göre 8 Telli Tamburun Akort Şeması
Bolahenk Düzenine Göre 8 Telli Tamburun Akort Şeması
Tel Adı Türk Müziğindeki Adı Batı Müziğindeki Karşılığı
Bir çift 0.30 çelik tel (Re) Yegâh La (A) 110 frekans
(La) Kaba dügâh veya Mi (E) veya
Bir çift 0.50 bronz tel
(Sol) Kaba rast Re (D)
Bir çift 0.30 çelik tel (Re) Yegâh La (A)
(La) Kaba dügâh veya Mi (E) veya
Tek 0.50 bronz tel
(Sol) Kaba rast Re (D)
Tek 0.60 bronz tel (Re) Kaba yegâh La (A)

Yedi telli tambur da yukarıdaki düzene göre akort edilir (Tablo1.1). Yalnızca yegâha çekilen
üçüncü çift 0.30 çelik telden biri çıkartılır, tek tel olarak kullanılır. Tamburda akort yapmaya en
üstteki kaba yegâh teli ile başlanmalıdır. Çünkü diğer tellerin akordundan sonra gerilecek ya da
gevşetilecek en kalın tel ile tamburun tel boyunun uzun olmasından dolayı diğer tellerin akortları
değişecektir. Bu teli, kaba yegâh denilen 55 Hz frekanslı la sesine akort ettikten sonra, en alttaki çift
tele geçmek ve 110 Hz frekanslı la sesine akort etmek daha sağlıklı bir süreç sunacaktır. En alt telin
akordundan sonra çift teller kaynaştırılır. Daha sonra aynı sese sahip olan 3. çift çelik tel de akort
edilerek çift teller kaynaştırılır. Daha sonra 2. çift olan sarı teller, çalınacak makama göre kaba rast
ya da kaba dügâh olarak akort edilir ve kaynaştırılır. Bazı tamburlarda 6 veya 7. tel olan sarı tel de
yine makama göre kaba rast ya da kaba dügâh sesine akort edilir. Telleri kaynaştırmak oldukça
hassas akort gerektirir. Hassas akort yaparken burguları çevirmek yerine çok küçük hareketlerle
burguları ileri geri oynatarak seslerin kaynaşması sağlanmalıdır. Her çalgıda olduğu gibi tamburun
da kendine has bir ses ve tını özelliği vardır. İyi akort yapılmamış tamburun gerçek tınısını duymak
mümkün olmayacaktır. Çünkü fiziksel olarak titreşen ses, aynı sesi ya da doğal flajöle frekanslarını
titreştirir. Tambur ahengini sağlayan en önemli unsur, iyi bir akorttur.

22