Page 21 - Konu Özetleri TYT Tarih

TARİHARİH
T

KONU BOYLARDAN DEVLETE-II
ÖZETİ
TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT TYT-AYT

TÜRK DEVLET TEŞKİLATI
Orta Asya bozkırlarının elverişli alanlarında hayvancılıkla uğraşan Türk boyları, kendi aralarında güçlü siyasi birlikler oluş-
turarak Asya Hun, Kök Türk ve Uygur gibi birçok Türk devleti kurmuşlardır. İlk Türk devletleri, boylar arasında birlikteliği
sağladıkları dönemlerde, güçlerinin zirvesine ulaşmıştır.

ASYA HUN DEVLETİ (MÖ 220-MS 216)
• Asya Hun Devleti tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
• Başkenti Ötüken’dir. Bilinen ilk hükümdarı, Tuman’dır.
• Hun hükümdarları “büyüklük ve genişlik” anlamına gelen Şan-yü
(Tan-hu) ünvanını kullanmışlardır.
• Mete Han, Türkçe konuşan ve Türk soyundan olan tüm topluluk-
ları ilk kez Hun hâkimiyeti altında toplamıştır.
• Ho-han-yeh ile Çi-çi arasında taht kavgası sonucunda Hunlar,
Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı (MÖ 54).
• Doğu Hunları, Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrıldılar.
• Güney Hunları Çin hâkimiyetine girdi. (MS 155)
• Kuzey Hunları ise 155 yılından sonra Moğolistan’ı boşaltmak zo-
runda kaldı.

I. KÖK TÜRK DEVLETİ (552-630)

• Tarihte Türk adını ilk defa resmî devlet ismi olarak kullanan Kök Türkler’dir.
• Bumin Kağan. Avar Devleti’ni yıkarak 552 yılında devleti kurdu.
• Mukan Kağan zamanında devlet en parlak dönemini yaşadı.
• Bumin, ülkenin batı kısmının idaresini kardeşi İstemi Yabgu’ya
verdi.
• Tardu 582 yılında Batı Kök Türk Devleti’nin bağımsızlığını ilan
etti.
• Mukan Kağan’dan sonra başa geçen Taspar Kağan’ın ölümün-
den sonra yaşanan taht kavgaları sırasında Kök Türk Devleti
sarsıldı.

• 630 yılında Doğu Kök Türk Devleti, Çinliler tarafından ortadan
kaldırıldı. Batı Kök Türk Devleti ise 630 yılında Çin’e bağlandı.

II. KÖK TÜRK DEVLETİ (682-742)
• Çin esaretine son vermek için ilk bağımsızlık isyanı 639'da Kürşat tarafından yapıldıysa da başarılı olmadı.
• Çin’e karşı Kök Türk prensi Kutluk’un çıkardğı isyan ise başarılı oldu ve II. Kök Türk (Kutluk) Devleti resmen kuruldu.
• Kutluk Kağan, devleti derleyip toplayan anlamına gelen “İlteriş” ünvanını aldı. Tonyukuk ise “Apa Tarkan” ünvanını
alarak bütün askerî ve idari işlerin planlanmasında İlteriş Kağan’ın en büyük yardımcısı oldu.
• Türk tarihinin en büyük fatihlerinden biri olan Kapgan Kağan, Türk boylarını yeniden Kök Türk çatısı altında topladı.

• Kapgan Kağan’dan sonra başa geçen oğlu İnel yetersiz bulunarak tahta Kutluk Kağan’ın oğlu Bilge Kağan çıkarıldı.
Bilge Kağan’ın kardeşi Kül Tigin ise komutanlığa getirildi.
• Bilge Kağan devletin birliğini yeniden sağladı.
• Bilge Kağan’ın ölümünden sonra tahta geçen hükümdarlar ülkede birliği sağlamakta zorlandı.
• Basmil, Karluk ve Uygurlar birleşerek devlete son verdi. (742)
TARİH - TYT-AYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 21