Page 98 - Biyoloji Sınıf İçi Değerlendirme

BİYOLOJİ SINIF İÇİ DEĞERLENDİRME

SINIF İÇİ DEĞERLENDİRME ÖRNEĞİ 8

AÇIK UÇLU SORU
DOĞADA ENERJİ AKIŞI

Aşağıdaki “Doğada Enerji Akışı” adlı metne göre soruları cevaplayınız.

Her soruya verdiğiniz doğru cevap 1 puan olarak değerlendirilecektir. Alabileceğiniz en yüksek puan 6’dır.

Ekosistemlerde enerjinin akışı tek yönlüdür. Bu dönüşüm sırasında her bir trofik düzeydeki enerjinin bir
kısmı metabolizma ve solunum için kullanılır. Ortalama her trofik düzeyden enerjinin yalnızca %10’u bir son-
raki trofik düzeye aktarılır. Bu durumun nedenlerinden birisi de ısı kaybıdır. Bir canlı, besinindeki enerjinin
%90’ından fazlasını, canlılık faaliyetlerinde harcanan enerji ve ısı şeklinde kaybeder. Yaklaşık %10’unu ise
biyokütle hâlinde depolar. Beslenme seviyeleri arasındaki bu enerji transferi “%10 kuralı” olarak adlandırılır.
Tabanda en yüksek enerjiyi gösteren ve yukarı seviyelere çıkıldıkça devamlı bir azalma gösteren enerji
piramidi, beslenme seviyeleri arasındaki enerji aktarım oranını göstermektedir.

Doğada bir canlı başka bir canlıyı besin olarak tüketebilir. Böylece tükettiği canlıdan enerji almış olur. Tırtıl,
domates yapraklarını yediği zaman, bitki tarafından tutulan güneş enerjisinin çok az bir kısmını metaboliz-
masına katabilir. Enerjinin bir kısmı; bitki tarafından metabolik faaliyetlerin gerçekleşmesinde kullanılırken,
bir kısmı bu işlemler sırasında ısı olarak doğaya verilir, bir kısmı da tırtılın sindiremeyeceği selüloz gibi mo-
leküllerdeki kimyasal bağlarda saklı kalır. Böylece ilk trofik düzeyde tutulan enerjinin sadece küçük bir kısmı,
ikinci trofik düzeydeki organizmaya aktarılabilir. Tırtıl tarafından tüketilen enerji, kısmen hareket ve beslen-
me esnasında ağzın çalışmasını sağlamak için kullanılır. Bir kısmı sindirilemez ve dış iskelet oluşturmak
için harcanır. Geriye kalan enerjinin çoğu ısı olarak çevreye yayılır. Bütün bu enerji, üçüncü trofik düzeydeki
ötücü kuş için kullanılamaz olur. Kuş enerjiyi ısı olarak kaybeder. Enerjinin çoğunu uçarken kullanır ve bü-
yük bir kısmı da tüyler, gaga ve kemiklerde yapı maddesi olarak kalır. Bütün bu enerji, onu yakalayan yılan
için artık çok fazla kullanılamaz duruma gelmiştir. Her bir trofik düzeyden bir üst düzeye aktarılan enerji, o
düzeye giren enerjiden daha azdır.

Yaban hayatı biyologları 1950 ve 1960’larda birçok avcı kuşun özellikle kel kartal, karabatak, balık kartalı
ve kahverengi pelikan gibi balık yiyenlerin popülasyonlarında endişe verici küçülmeler tespit etmişlerdir. En
üst trofik düzeydeki avcılar hiçbir zaman çok yaygın değildir. Popülasyonlardaki bu azalma, kahverengi
pelikan ve kel kartal gibi türlerin neslinin tehlike altına girmesine sebep olmuştur. Bu kuşların yaşadığı sucul
ekosistem, böceklerin çoğalmasının kontrolü amacıyla nispeten düşük miktarlarda DDT ile ilaçlanmıştır.
Bilim adamları avcı kuşların vücut dokularındaki DDT’nin, suda bulunan konsantrasyonunun 1 milyon katı
olduğunu tespit ettiklerinde oldukça şaşırmışlardır. Bu durum, toksik maddelerin yükselen trofik düzeylerde
artarak yüksek konsantrasyonlarda biriktiği biyolojik birikimin keşfi ile sonuçlanmıştır.

98