Page 51 - Felsefe Sınıf İçi Değerlendirme

ÖĞRETMEN REHBER KİTABI

SINIF İÇİ DEĞERLENDİRME ÖRNEĞİ 9

TANILAYICI DALLANMIŞ AĞAÇ

FELSEFİ GÖRÜŞ SORGULAMA

Bilim, pratik doğrulanmalardan sezinlenen varsayımların yeni deneylere yol açma-
sıyla gelişmiştir. Herhangi bir varsayım, pratikle doğrulanarak gerçeklik ve geçerlik kazanır.
Bilimsel varsayım, tanıtlanmış bir olgular dizisiyle temellenir, var olan tüm öteki bilimsel
olgularla da uyum içindedir ve doğrulukları kesinleşmiş bilimsel bilgilere asla ters düşemez.
Eğer bu nitelikleri taşımıyorsa zaten bilimsel varsayım değildir. Bir varsayımın doğrulanma-
sı için gerekli koşullar ya da bilgiler henüz hazır bulunmayabilir, bu durumda bilimsel çaba
o varsayımın doğrulanabilmesi için gerekli koşulların hazırlanmasına yönelir. Henüz doğru-
lanmadığı halde gerekli koşullar ve bilgiler hazırlanınca doğrulanabilecek olan varsayımlar,
daha önce elde edilmiş bilimsel vargılarla değerlendirilir ve temellendirilir. Deneysel bilim-
lerde bilginler, araştırmalarına başlamak için, bir varsayımdan yola çıkmak zorundadırlar.
Çünkü, varılması gereken sonucu elde edebilmek için, o sonucun ön tasarımlarına sahip
olmak gerekir. Deneysel bilimlerde varsayımlar, çeşitli yollardan çıkarsanabilir. Örneğin
Kepler, Mars yıldızının yörüngesinin elips biçiminde olduğu yolundaki varsayımını Mars
yıldızını gözlemlerken saptamıştı. Arkhimedes (Arşimet)’in, sudaki bir cismin yer değiştirt-
tiği suyun oylumu kadar kendi ağırlığını yitireceği yolundaki ünlü varsayımını, hamamda
yıkanırken kurna-daki suya batırdığı tastan sezinlediği söylenir. Fleming, kimi mikroplar
üstünde deneyimler yaparken bir rastlantı olarak küflenen bir tüpte mikrop bulunmadığını
görüp küfsel penisilinin mikropları öldürdüğü yolundaki varsayımını bulmuştu. Ne var ki,
görüldüğü gibi, sezgiler ve rastlantılar bile, bilimsel çalışmalar sırasında ortaya çıkmıştır
ve bilimsel çalışmaların ürünüdür. Kimi yerde yanlış varsayımlar bile yararlı olur, doğru
varsayımlar yanlış varsayımları dışarda bırakarak elde edilir. Gene yukardaki örneklerde
görüldüğü gibi, varsayımlar, daima gerçek olaylardan çıkarılmışlardır, metafizikçilerle ide-
alistlerin doğaüstü varsayımları gibi hayal ürünü değildirler. Bu yüzden varsayım, bilimsel
öngörü olarak da nitelenir.
Orhan Hançerlioğlu’nun Düşünce Tarihi adlı eserinden derlenmiştir.

51