Page 74 - Tarih Sınıf İçi Değerlendirme Öğretmen Rehber Kitabı

TARİH SINIF İÇİ DEĞERLENDİRME

SINIF İÇİ DEĞERLENDİRME ÖRNEĞİ 1

AÇIK UÇLU SORU
ANADOLU’NUN FETHİ

Aşağıdaki “Anadolu’nun Fethi” adlı metne göre soruları cevaplayınız.

Her soruya verdiğiniz doğru cevap 1 puan olarak değerlendirilecektir. Alabileceğiniz en yüksek puan 13’tür.

Malazgirt Zaferi, Türk ve dünya tarihin dönüm noktalarından birisini oluşturan önemli bir olaydır. Bu zafer sonun-
da, Bizans’ın bütün maddi imkanları kullanılarak hazırlamış büyük ordu, darmadağın edildiğinden zaferi izleyen
yıllarda, Türk akıncı kuvvetleri kendilerine karşı belirli hiçbir direnişle karşılaşmadan Anadolu içlerine akarak kısa
zamanda, Adalar Denizi ve Marmara kıyılarına kadar kolayca ilerlemişlerdir. Artık bir millet halinde, sel gibi ak-
makta olan Türkler, bu kez bir istila amacıyla değil, fethettikleri bölge ve yörelerde yerleşmeye başlamışlardır. Es-
asen zaferden sonra, Yukarı-Fırat’ta Erzurum merkez olmak üzere Saltuklular, Aşağı-Fırat’ta Erzincan bölgesinde
Mengücekler, Sivas başkent olmak üzere Orta Anadolu’da Danişmentliler, Hasankeyf, Harput, Mardin bölgesinde
Artuklular, Izmir ve çevresinde Çaka Beyliği adlarında ilk Türk Beylikleri kurulmuştur. Bu beylikler, Anadolu’nun
Türk yurdu haline gelmesinde önemli rol oynamışlardır.

Danişment Gazi tarafından kurulan Danişmentliler, kısa sürede Orta Anadolu bölgesini ele geçirmişlerdir. Özellikle
Malatya için Türkiye Selçukluları ile sık sık mücadele etmişlerdir. Ancak Haçlı Seferlerinin başlamasından sonra bu
mücadele yerini Haçlılara karşı ittifaka bırakmıştır. Haçlılarla yapılan mücadele “Danişmentname” adlı destanda
anlatılmaktadır. Bu destan Anadolu’da Battalname’den sonra ikinci destan olması açısından da önemlidir. Anado-
lu’nun ilk medresesi olan Yağıbasan Medresesi ise Danişmentlerin eğitime verdikleri değeri göstermektedir.

Sultan Alp Arslan’ın komutanlarından Mengücek Ahmet Gazi tarafından Erzincan, Kemah, Divriği bölgesinde
Mengücekliler Beyliği kurulmuştur. Mengücekler döneminde yaptırılan Turan Melek Darüşşifa ile Divriği Ulu Cami
1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır.

Mardin merkezli kurulan Artuklular 1231 yılına kadar Mardin, Hasankeyf ve Harput olmak üzere Türk devlet ge-
leneğine uygun olarak üç kol halinde yaşamışlardır. Hasankeyf kolu, Artuk Bey'in oğlu Sökmen Bey tarafından
kurulmuştur. Başkenti Hasankeyf, daha sonra da Diyarbakır olarak belirlenmiştir. 1231 yılında Eyyubiler tarafın-
dan yıkılmışlardır. Harput kolunun kurucusu Mardin Artuklularından Melik Imameddin Ebubekir'dir. 1224 yılında
I. Alaaddin Keykubad, Harput'u alarak bu kola son vermiştir. Mardin kolunun kurucusu Ilgazi Bey'dir. Sırasıyla
Türkiye Selçuklu, Eyyubi ve Moğol hakimiyetine girmişler, 1409 yılında Karakoyunlular tarafından yıkılmışlardır.
Diyebiliriz ki I. Beylikler Dönemi’nde kurulan tüm beylikler içerisinde sadece Mardin Artukluları, Osmanlı Devleti
ile çağdaş olmuştur. Farklı din ve ırkların bir arada bulunduğu bölgede hakimiyet kurmalarına rağmen halkın
devlete bağlılığını sağlamayı başarmışlardır. Özellikle Diyarbakır ve Mardin’de bilim gelişmiştir. Sibernetiğin ku-
rucularından kabul edilen El Cezeri su gücüyle çalışan mekanik araçlar yapmayı başarmıştır. Artuklulara ait olan
Diyarbakır’daki Malabadi Köprüsü, Artukluların mimaride ne kadar ileri gittiklerini göstermesi açısından değerli bir
eserdir.

Erzurum merkez olmak üzere Kuzey Anadolu’da kurulan Saltuklular, Anadolu’da kurulan ilk beyliktir. Ermeni ve
Gürcülerle mücadele ederek onların gücünü kırmıştır. Bu sayede sonradan gelen Türkler, Anadolu’ya rahatça
yerleşmişlerdir. Danişmentlilerle ittifak kurarak Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir. Erzurum Ulu Cami ve Üç
Kümbetler Saltuklardan günümüze kalan eserlerdir.

Çaka Bey, Izmir ve çevresinde beylik kurmuştur. Tüm Türk tarihi içerisinde ilk defa donanmaya sahip olan denizci
beyliktir. Bu beyliğin kuruluş tarihi Türk Deniz Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.

74