Page 67 - SPOR ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ 11

Çevresel sinir sistemi: Alıcılar (reseptör) aracılığı ile 3. ETKINLIK ŞEMA OLUŞTURMA
iç ve dış ortamdan aldığı bilgileri merkeze, merkezin emirle-
rini ise bu emirler doğrultusunda yanıtı oluşturacak organa
(effektör organ) götüren sistemdir. 43 çift sinirden oluşmak- Aşağıda boş bırakılan kutucuklara gelmesi gereken kavramları ve bu kavramların fonksiyonlarını
tadır. Bu sinirlerin 12 çifti baş bölgesinden, 31 çifti ise omu- öğretmeniniz rehberliğinde yazınız.
rilikten çıkan sinirlerden oluşur (Görsel 4.10). Çevresel sinir
sistemi duyu (afferent) sinirleri ve motor (efferent) sinirleri
olmak üzere iki bölüme ayrılır. Duyusal sinir hücreleri (affe-
rent) uyarıları çevreden (periferden) beyne iletir. Motor sinir Çevresel sinir sistemi
hücreleri de (efferent) uyarıları beyin ve omurilikten kaslara
ve organlara iletir.
Çevresel sinir sistemi fonksiyon yönünden somatik ve
otonom olmak üzere iki bölüme ayrılır.

Somatik sinir sistemi: Merkezî sinir sistemine bilgi Görsel 4.10: Çevresel sinir sistemi
gönderen duyusal (afferent) sinir liflerinden ve iskelet kasla- Somatik sinir sistemi ......................................................
rını uyaran motor (efferent) sinir liflerinden oluşur. Afferent bölüm; kas, eklemler, tendonlar ve duyu ...................................................... ......................................................
organlarından gelen uyarıları alır; efferent bölüm ise bu uyarıları değerlendirir. Hücre gövdesi beyin ...................................................... ......................................................
veya omuriliktedir ve iskelet kasıyla direkt olarak temas kurar. ...................................................... ......................................................
Otonom sinir sistemi: Salgı bezlerini ve iç organların düz kaslarını kontrol eder. Çoğu zaman ......................................................
bu sistemin çalışmasının farkında bile olunmaz çünkü otonom sistem refleks bir şekilde istemsiz ...................................................... ......................................................
olarak çalışır. Buna örnek olarak kan basıncındaki ya da kalp hızındaki küçük değişikliklerin fark edil- ...................................................... ......................................................
memesi verilebilir. Otonom sinir sistemi, sempatik ve parasempatik olmak üzere ikiye ayrılır. ...................................................... ......................................................
Sempatik sistem: Duygularla paralel hareket eden sinir sistemi bölümüdür. Korku, sevinç, he- ...................................................... ......................................................
yecan gibi durumlarda sempatik sinir sistemi aktive olur ve buna bağlı olarak kan basıncı artar, kalp ...................................................... ......................................................
hızlanır, sindirim yavaşlar, göz bebekleri genişler ve deri terler. Korku ve öfke gibi uyaranlarla vücudu
“dövüş ya da kaç” reaksiyonuna hazırlar.
Parasempatik sistem: Genelde sempatik sinir sistemini dengeleme görevi yapar. Bu sistem
sempatik uyarıların eski hâline dönmesini sağlayarak kalbi yavaşlatır, tükürük ve bağırsak salgılarını
ve bağırsak hareketlerini artırır. Vücudun kendine gelmesini ve dinginliğin oluşmasını sağlar.

.............................. .............................. Sempatik sistem ..............................
2. ETKINLIK ARAŞTIRMA .............................. .............................. .............................. ..............................
.............................. .............................. .............................. ..............................
.............................. .............................. .............................. ..............................
Bilişim teknolojilerinden yararlanarak araştırmayı bir sonraki derse kadar gerçekleştiriniz. Her- .............................. .............................. .............................. ..............................
hangi bir spor dalında tekniklerin öğrenilmesi, bu tekniklerin müsabaka ortamında doğru şekilde .............................. .............................. .............................. ..............................
uygulanması ile merkezî sinir sistemi arasındaki ilişkiyi araştırınız. Konuyla ilgili ulaştığınız sonuçları .............................. .............................. .............................. ..............................
..............................
..............................
..............................
..............................
aşağıdaki boşluğa yazarak öğretmeniniz rehberliğinde arkadaşlarınızla paylaşınız. .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................ .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................ .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................ .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................ .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................ .............................. .............................. .............................. ..............................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................ Şekil 4.2: Çevresel sinir sistemi şeması

64 65