Page 55 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 31

3. ÜNİTE > Dalgalar Kazanım: 10.3.1.1. Titreşim, dalga hareketi, dalga boyu, periyot, frekans, hız ve genlik kavramlarını açıklar.
ç) Dalganın ilerleme hızının ortama, frekansın kaynağa bağlı olduğu vurgulanır.
Genel Beceriler: -- Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi DALGALARDAN ÇIKARIM 15 dk.

Amacı Dalganın ilerleme hızının ortama, frekansının ise kaynağa bağlı olduğunu açıklayabilme. Bireysel
Yönerge Aşağıda verilen metin ve şekillerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Titreşim hareketinin bir ortamda yaptığı şekil değişikliğine dalga, bu değişikliğin bir noktadan başka bir
noktaya iletilmesine dalga hareketi adı verilir. Ortamda yayılan hangi tür dalga olursa olsun her zaman
dalgayı üreten bir dalga kaynağına ihtiyaç vardır. Kaynağın bir tam dalgayı üretmesi için geçen süreye
periyot, birim zamanda ürettiği dalga sayısına da frekans denir. Ortamda ilerleyen dalganın periyot ve
frekans değerleri de onu üreten kaynağın değerlerine eşit olur. Dalga kaynağı daha hızlı titreşip birim
zamanda daha çok titreşim yaptığında daha çok dalga üreteceğinden kaynağın ürettiği dalgaların da
frekansı artmış olur. Bu durumda her bir dalgayı üretmek için gereken süre yani periyot azalmış olur.
Dalga kaynağının titreşim enerjisi artarsa oluşan dalanın denge konumuna olan uzaklığı da değişir.
Oluşan dalganın tepe ya da çukur noktasının denge konumuna olan dik uzaklığı da genliğini oluşturur.
Dalgaların bir ortamdaki ilerleme hızı ise ortamın fiziksel özelliklere bağlı olarak değişir. Ortam değiş-
mediği sürece dalganın ilerleme hızı değişmez.
Dalga üretildikten sonra ortamın fiziksel özelliklerinin değişmesi ilerleme hızını değiştirebilir ancak
frekans ya da periyodunu değiştirmez. Çünkü dalganın üretilme süresi ve birim zamanda üretilen dalga
sayısı sadece kaynağa bağlı olarak değişir.
Aşağıdaki şekilde aynı ortamda oluşturulan K, L ve M dalgalarının eşit kare bölmelere ayrılmış düzlem-
deki bir anlık görünümleri verilmiştir.

K L M

1 K, L ve M dalgalarının ilerleme hızları V , V ve V ’nin büyüklüklerini karşılaştırınız.
M
L
K

2 Dalga boyları λ , λ ve λ ’nin büyüklüklerini karşılaştırınız.
M
K
L

3 Frekansları f , f ve f ’nin büyüklüklerini karşılaştırınız.
L
K
M

4 Periyotları T , T ve T ’nin büyüklüklerini karşılaştırınız.
K L M

5 Genlikleri A , A ve A 'nın büyüklüklerini karşılaştırınız.
K L M

6 K, L ve M dalgaların dalga boylarının eşitlenmesi için kaynakların frekanslarında nasıl değişimler
yapılabilir? Açıklayınız.

53
Hazırlayan: Erdal KORKMAZ