Page 75 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 44

3. ÜNİTE > Dalgalar Kazanım: 10.3.3.4. Doğrusal su dalgalarının kırılma hareketini analiz eder.
a) Öğrencilerin deney yaparak veya simülasyonlar kullanarak su dalgalarının kırılma
hareketlerini çizmeleri sağlanır.
Genel Beceriler: Bilim, Mühendislik, Matematik Okuryazarlığı Becerileri Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi DALGALAR NEDEN KIRILDI? 15 dk.
Amacı Doğrusal su dalgalarının kırılma sebeplerini belirleyebilme. Bireysel

Yönerge “Doğrusal Su Dalgalarında Kırılma Hareketi” adlı videoyu
http://ogmmateryal.eba.gov.tr/panel/upload/videoTest/fizik/FFIZ10S167/index.html
bağlantısından açınız. Videoyu dalgaların ayırıcı yüzeyden önceki ve sonraki ilerleme şekillerine dik-
kat ederek izleyiniz. Aşağıda verilen metinden ve izlediğiniz videodan yararlanarak şekillerle ilgili
soruları cevaplayınız.

İzlediğiniz deneyde periyodik dalgalar derin ve sığ ortamlarda Şekil I’deki gibi ilerlemektedir. Kay-
naktan gelen dalgaların ayırıcı yüzeyle yaptığı açıya gelme açısı (i), kırılan dalgaların ayırıcı yüzeyle
yaptığı açıya da kırılma açısı (r) denir. Şekilde dalgaların derin ortamdaki dalga boyu λ , sığ ortam-
D
daki dalga boyu λ ile gösterilmiştir. Şekil II’de ise sığ ortamda üretilen bir dalga ve ilerleme yönü
S
çizilmiştir.
Derin ortam Derin ortam

λ D
i

Dalga Dalga
kaynağı kaynağı
İlerleme r İlerleme
yönü yönü

λ
λ S S
Sığ ortam Sığ ortam
Şekil I Şekil II

1 Şekil I’de derin ortamdan sığ ortama geçen dalgaların yayılma hızı, dalga boyu, ilerleme doğrultusu,
frekansı ve periyodu nasıl değişmiştir?

2 Şekil I’den yararlanarak gelme ve kırılma açıları ile derinlikler arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

3 Şekil II’de sığ ortamdan derin ortama geçen dalgaların yayılma hızında ve dalga boyundaki değişimi
dikkate alarak kırılma açısının gelme açısına göre büyüklüğünü karşılaştırınız. Karşılaştırma sonucu-
nu kullanarak dalgaların derin ortamda aldıkları şekli çiziniz.

4 Şekil II’de oluşan kırılma açısını küçültmek için neler yapılabilir? Yazınız.

73
Hazırlayan: Ertan ERBEK