Page 8 - Fizik - 10 | Beceri Temelli

3 FİZİK 10 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

1. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma Kazanım: 10.1.1.2. Katı bir iletkenin direncinin bağlı olduğu değişkenleri analiz eder.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi DİRENÇ NELERE BAĞLIDIR? 20 dk.
Amacı Katı bir iletkenin direncinin bağlı olduğu değişkenleri ayırt edebilme. Bireysel
Yönerge Aşağıda verilen deneyden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Bir iletkenin elektrik akımına karşı gösterdiği zorluğu direnç olarak tanımlayan bir öğretmen, sabit
potansiyel farkı altında iletkenin direnci arttıkça üzerinden geçen elektrik akımının azalacağını söy-
lüyor. Bir iletkenin direncinin iletkenin hangi özelliklerine bağlı olduğunu öğrencilerine öğretebil-
mek için özdeş iki pil, iki ampermetre ve direnci önemsiz bağlantı telleri kullanarak Şekil I ve Şekil
II’deki basit elektrik devrelerini kuruyor.
Deneyin ilk basamağında aynı cins K L M N
maddeden yapılmış, eşit kesite sahip
L ve 2L uzunluğundaki iletken telleri Ampermetre A Ampermetre A
sırasıyla K-L ve M-N noktaları arası- 1 2
na bağladığında A ampermetresinde
1
okunan değerin 2i, A ampermetre-
2
sinde okunan değerin i olduğunu gö- Pil Pil
rüyor. Şekil I Şekil II

Deneyin ikinci basamağında aynı cins maddeden yapılmış, kesit alanları S ve 2S olan eşit uzunlukta
iletken telleri sırasıyla K-L ve M-N noktaları arasına bağladığında A ampermetresinde okunan değe-
1
rin i, A ampermetresinde okunan değerin 2i olduğunu görüyor.
2
İletkenliğin iletken maddeler için ayırt edici bir özellik olduğunu vurgulayan öğretmen, bir iletkenin
birim uzunluk ve birim kesitteki parçasının elektrik akımına karşı gösterdiği dirence özdirenç dendi-
ğini, özdirencin ƍ sembolü ile gösterildiğini ve bütün iletkenler için farkı bir değere sahip olduğunu
ifade ediyor.
Deneyin üçüncü basamağında ise kesit alanları ve uzunlukları eşit, özdirençleri ƍ ve 2ƍ olan iletken
telleri sırasıyla K-L ve M-N noktaları arasına bağladığında A ampermetresinde okunan değerin 2i,
1
A ampermetresinde okunan değerin i olduğunu görüyor.
2
1 Deneyin ilk basamağına göre iletken bir telin direnci ile iletkenin uzunluğu arasında nasıl bir ilişki
olduğunu açıklayınız.

2 Deneyin ikinci basamağına göre iletken bir telin direnci ile iletkenin kesit alanı arasında nasıl bir ilişki
olduğunu açıklayınız.

3 Deneyin üçüncü basamağına göre iletken bir telin direnci ile iletkenin özdirenci arasında nasıl bir
ilişki olduğunu açıklayınız.

4 Yapılan deney sonucunda uzunluğu L, kesit alanı S ve özdirenci ƍ olan katı bir iletkenin elektriksel
direncini veren matematiksel model nasıl olabilir?

6
Hazırlayan: Veysel Emrah KARAASLAN