Page 79 - Tarih - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

38
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 10

4. ÜNİTE > Beylikten Devlete Osmanlı Kazanım 10.4.4: Osmanlı coğrafyasındaki zanaat, sanat ve kültür faaliyetleri ile bunlara
Medeniyeti bağlı olarak sosyal hayatta meydana gelen değişimleri analiz eder.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi TOPLUMSAL HAYATIN AYNASI: MİMARİ ESERLER 20 dk.
Amacı Mimari eserler aracılığıyla sosyal hayatta meydana gelen değişimleri analiz edebilme. Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metni ve görselleri dikkate alarak soruları cevaplayınız.

Klasik Dönem Osmanlı Mimarisi

Osmanlı mimarisi, Osmanlı toplumsal yapısının aynası gibidir. İnsanların günlük gereksinim-
lerinin karşılandığı yerler olan yapılar, o toplumun örgütlenme biçimi, kurumları, sosyal ve
kültürel yapısı, ekonomisi ile ilgili veriler sağlar. Yapı tipleri, insanların barınma, eğitim, sa-
vunma, ticaret, ibadet gibi işlemleri nasıl gerçekleştirdiği hakkında bilgi verir. Yapı malzemesi,
süslemesi ve işçilik, toplumum ekonomik düzeyini belirlerken imparatorluğun değişik coğrafi
bölgelerindeki fiziksel koşulları da gündeme getirir. Yapı planları bu coğrafi koşulları ve bölge-
sel özellikleri yansıtırken kimi yerlerde Osmanlı öncesi var olan birikimleri de Osmanlı üslûbu
içine katar. Böylece yapıların incelenmesi hem mimari bakımdan hem de Osmanlı toplumun-
da görülen kurumlar ve bunlarda oluşan değişiklikler hakkında bilgi verir.

Osmanlı mimarisi, Osmanlı Beyliği’nin 1299 yılında oraya çıkmasından, 1923 yılında Türki-
ye Cumhuriyeti’nin kurulduğu tarihe kadar imparatorluğun kapladığı tüm coğrafi alanlarda
bulunur. Günümüzde ise Osmanlı mimari örnekleri ve maddi kültür verileri, imparatorluğun
dağılması sonucu ortaya çıkan yaklaşık 30 ulus devletin topraklarında görülebilmektedir. Bu
ülkeler şunlardır: Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya, Makedonya, Bosna-Her-
sek, Cezayir, Tunus, Libya, Kıbrıs, Mısır, Yemen, Etiyopya, Macaristan, Irak, İsrail, Ürdün,
Lübnan, Moldavya, Filistin, Ukrayna, Romanya, Suudi Arabistan, Somali, Sudan, Suriye, Tür-
kiye. Osmanlı mimarisinin en görkemli örnekleri ise, imparatorluğun başkenti olan İstan-
bul’da bulunmaktadır.

Osmanlı mimarisinde ve kent dokusunda külliyelerin yapımı, yeni mahallerin oluşumunu
sağlamıştır. Dinî, ekonomik ve sosyal ihtiyaçları karşılayacak alt yapı kuruluşlarını barındı-
ran bu külliyeler, çevrelerine yeni nüfusun yerleşmesini kolaylaştırmaktaydı. Bu alt yapının
sağladığı kolaylıklar, kente yerleşimi çekici kılarken zorunlu göç olgusuyla gelenlere de hazır
bir fiziksel çevre oluşturmaktaydı. Külliyeler, kurucusunun adıyla anılmakta ve genellikle de
mahalleye adını vermekteydi.

Filiz Yenişehirlioğlu, Klasik dönem Osmanlı Sanatı. (Metin düzenlenerek alınmıştır.)

79