Page 91 - Tarih - 10 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

43
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 10

5. ÜNİTE > Dünya Gücü Osmanlı (1453-1595) Kazanım 10.5.3: Osmanlı Devleti’nin İslam coğrafyasında hâkimiyet kurmasının Türk ve
İslam dünyası üzerindeki etkilerini analiz eder.
Genel Beceriler: Bilgi Okuryazarlığı-Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Etkinlik İsmi OSMANLI VE TÜRK-İSLAM DÜNYASI 20 dk.
Amacı Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti’nin İslam coğrafyasında hâkimiyet kurmasının Türk ve İslam dünyası üzerindeki Bireysel
etkilerini analiz edebilmek.

Yönerge Aşağıda verilen harita ve metinleri göz önünde bulundurarak soruları cevaplayınız.

GUCERÂT

Hindistan’ın kuzeybatısında yer alan Gucerât güneyde ve batıda Umman Denizi’ne açılmaktadır.

Vasco da Gama’nın 1498’de Kalicut’ta görünmesinden sonra Portekizliler, Hint Okyanusu ticareti-
ne hâkim oldular. Bu yüzden Mısır ve Gucerât tüccarları ikinci plana düştü. Mahmud Şah, Mem-
luk Sultanı Kansu Gavri ile ittifak yaparak Portekizlilere karşı koymaya çalıştıysa da Portekizlilerin
Goa’yı ele geçirmesi üzerine onlarla anlaşmak zorunda kaldı. Mahmud Şah’tan sonra yerine geçen
II. Muzaffer Şah ise Portekizlilerle mücadeleye girişti. Ayrıca Osmanlılarla diplomatik ilişkileri ge-
liştirmeye çalışarak Yavuz Sultan Selim’e bir mektup gönderdi; hem kendi başarılarını bildirdi hem
onu Çaldıran zaferinden dolayı kutladı.

Bahadır Şah, hükümdarlığı sırasında Portekizlilere karşı bir siyaset takip etti. Osmanlı Padişahı
Kanuni Sultan Süleyman’a elçi göndererek yardım talebinde bulunduysa da (1536) Diû ile ilgili
olarak görüşmek için yanlarına gittiği Portekizliler tarafından öldürüldü (13 Şubat 1537). Bahadır
Şah’ın katlinden sonra Gucerât siyasi ve askerî gücünü yitirmeye başladı. Hanedan üyeleri ve ileri
gelen zümreler arasında iktidar mücadelesi başladı; ülke bu gruplarca taksim edildi. Bu sırada
Gucerât’a yardım için gelen Mısır Beylerbeyi Hadım Süleyman Paşa idaresindeki Osmanlı donan-
masının Diû harekâtı, iç çekişmeler içinde çalkalanan Gucerât’tan yeterli destek alınamadığı için
başarılı olmadı (Eylül 1538). Osmanlı donanmasının buraya yönelik seferinin asıl gayesi mukad-
des bölgeleri, hac yollarını ve baharat ticaretini korumak ve Portekiz varlığına son vermekti.
Khaliq Ahmad Nizami, Gucerât. (Düzenlenerek alınmıştır.)

AÇE SULTANLIĞI

Ali Mugayet Şah (ö.1530) tarafından Portekizlilere karşı verilen mücadeleler sonunda, 1521 yı-
lında Açe bölgesinde Açe İslâm Sultanlığı kuruldu. Portekizliler, Sumatra’yı istilâ emellerinden
vazgeçmeyerek saldırılarını sürdürdüler.

Alâeddin Riâyet Şah, Osmanlı Hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman’dan yardım istemek için İs-
tanbul’a bir heyet göndererek zulüm ve korsanlıklarını sürdüren Portekiz güçlerine karşı yardım
istedi. Ancak heyet İstanbul’a geldiği zaman Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferinde olduğun-
dan, padişahla görüşemedi ve bir süre İstanbul’da beklemek zorunda kaldı. Kanuni’nin Zigetvar’da
vefatı üzerine Açeliler II. Selim’e biatlarını sundular ve Portekiz saldırılarına karşı Osmanlılarla
bir savunma antlaşması imzaladılar (1567). II. Selim’in Açe’ye yolladığı gemi ve askerlerle birlikte
sultana hitaben yazılan bir ferman ile orada okunacak bir hutbe sureti de gönderildi. Bu hutbe su-
reti, o tarihten itibaren XX. yüzyıl başlarına kadar Açe’de her cuma hutbesinde okunmuştur. Açe’ye
giden Osmanlı heyeti ve askerlerinin çoğu orada yerleşerek bir Türk köyü kurmuşlar, ancak yerli
halkla gerçekleştirilen evlilikler sonucu onlara karıştıkları gibi Türkçeyi de unutmuşlardır.
(…)
Numan Kurtulmuş, Açe. (Düzenlenerek alınmıştır.)

91