Page 213 - FİZİK 11 - BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 11 117

2. ÜNİTE > Elektrik ve Manyetizma Kazanım 11.2.4.9. Özindüksiyon akımının oluşum sebebini açıklar.
Genel Beceriler: Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi ÖZİNDÜKSİYON AKIMI 15 dk.
Amacı Manyetik akı ve özindüksiyon akımını oluşturan sebepleri açıklayabilme. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metin ve görselden hareketle soruları cevaplayınız.

Doğru akım kaynağına bağlı bir akım makarasından akım geçirildiğinde makaranın merkez ekse-
ninde sabit bir manyetik alan oluşur. Akım makarasından geçen akım değiştiğinde manyetik alan
değişir ve akım makarasının içinde manyetik akı değişimi olur. Lenz yasasına göre akım makarası,
makaranın merkez eksenindeki değişen manyetik alanı sabit tutacak şekilde ikinci bir manyetik alan
oluşturur. Buna bağlı olarak devrede ikinci bir akım oluşur. Bu akıma özindüksiyon akımı denir.
Devreden geçen akım artarsa akım makarası, manyetik akı değişimini dengelemek için devre akımı-
na ters yönde bir özindüksiyon akımı oluşturur.
Yandaki şekilde devrede anahtar kapatıldıktan kısa bir süre
sonra büyüklüğü artan bir i akımı oluşur.
Bu akıma bağlı olarak akımla beraber artan ve +x yönünde
bir manyetik alan oluşur. Manyetik alan artışı akım makara-
i sının merkez ekseninden geçen manyetik akıyı arttırdığın-
in
Reosta dan akım makarası, bu akıyı dengelemek yani değerini azalt-
i Anahtar mak için ters yönde bir manyetik alan oluşturur. Meydana
gelen bu manyetik alan sebebiyle özindüksiyon akımı oluşur.
V Özindüksiyon akımının yönü sağ el kuralı uygulanarak
bulunduğunda devre akımına zıt yöndedir. Devrede dolaşan
akımın azalması durumunda ise özindüksiyon akımı, devre
akımıyla aynı yönde oluşacaktır.

1. Şekildeki devrede anahtar açıldığında oluşan özindüksiyon akımı hangi yönde olur? Sebebiyle
açıklayınız.

2. Şekildeki devrede reosta sürgüsünün önce +x yönünde daha sonra ise –x yönünde hareket etti-
rilmesi durumunda devrede özindüksiyon akımı oluşur mu ? Sebebini açıklayınız.

3. Şekildeki devrede üretecin gerilimi zamanla arttırılırsa hangi yönde bir özindüksiyon akımı
oluşur? Sebebiyle açıklayınız.

211
Hazırlayan: Abdulvehap EREN

I
I

I
I I
I I

I
I
F

I
I
I I
I
I I

+q
Fe

Kum havuzu