Page 84 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ
40 İNKILAP TARİHİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Ortaöğretim Genel Müdürlüğü İNKILAP TARİHİ 12 41
ve ATATÜRÇÜLÜK
ve ATATÜRÇÜLÜK
4. ÜNİTE > İki Savaş Arasındaki Dönemde Kazanım 12.4.2: Atatürk Dönemi’nde (1923-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin dış politikasın-
2. Görsel 1 ve 2’deki gazete haberlerini dikkate alarak, halkın suikast girişimine tavrı hakkında neler Türkiye ve Dünya daki başlıca gelişmeleri açıklar.
söyleyebilirsiniz? Halkın bu tavrının inkılap hareketlerinin seyri açısından önemi var mı? Neden? Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi
Etkinlik İsmi BOĞAZLARDA TAM HÂKİMİYET 20 dk.
Amacı Montrö Boğazlar Sözleşmesiʼnin Türkiye için önemini açıklayabilme Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metinleri göz önünde bulundurarak soruları cevaplayınız.

3. Mustafa Kemal’e karşı suikast girişimi ve rejim karşıtı isyanlar devlet yönetimi açısından neleri
göstermektedir? TÜRK HÜKÜMETİ’NİN LOZAN’DA KABUL EDİLEN BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ’NİN
YENİDEN DÜZENLENMESİ İÇİN MİLLETLER CEMİYETİ’NE BAŞVURUSU

4
Değişen dünya dengesinin de etkisiyle Boğazlar rejimini kendi himayesi altında kurduran Mil-
letler Cemiyeti işlemez hâle gelmişti. Birinci Dünya Savaşı sonrasında Versay Antlaşması sis-
temine dayanan Avrupa siyasi örgütü yıkılma hâlinde idi. Hitlerin iktidara gelmesi ile silah-
sızlanma konferansının başarısızlığı, Almanya’nın yeniden silahlanması, uluslararası gerginliğin
artması, Locarno Antlaşması’nın feshi ve daha önce askersizleştirilmiş olan Ren bölgesinin işga-
li, bütün Versay sistemini sona erdirmiş bulunuyordu. Mussolini’nin güttüğü siyaset yüzünden
Akdeniz’de ortaya çıkan güvensizlik, git gide nazikleşen Boğazların durumu, Türk hükümetinin
dikkatini tekrar çekmeye başlamıştı. Japonya’nın Milletler Cemiyeti’nden çekilmesi ve İtalya’nın
Türk sahilleri çevresindeki 12 Ada ile ilgilenmeğe başlaması üzerine Türk hükümeti Boğazlar
sözleşmesinin tadili için Milletler Cemiyetine başvurmuştur.
Hüseyin Tosun, Montrö Boğazlar Sözleşmesi
(Metin düzenlenerek alınmıştır.)

LOZAN ANTLAŞMASI’NDA YER ALAN MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ
BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİNE GÖRE GÖRE (20 TEMMUZ 1936)
(24 TEMMUZ 1923)

Barış zamanında Boğazlardan geçiş serbest Türkiye’nin yapılmasını istediği önemli de-
olacaktı. Çıkacak herhangi bir savaşta Tür- ğişiklikler gerçekleşmiştir. Boğazların as-
kiye tarafsız ise geçiş yine serbest olacaktı. kerden arındırılmasına ilişkin hükümlerin
Türkiye savaşa girmiş ise tarafsız gemilere ve yanı sıra uluslararası Boğazlar Komisyonu
uçaklara, düşmana yardım etmemek koşulu da kaldırılıyor, bölgenin güvenliği Türki-
ile geçiş serbest olacaktı. Ancak düşman ye’ye bırakılıyordu. Sözleşmeye göre, barış
gemileri ve uçakları ile ilgili olarak Türkiye zamanında ya da Türkiye’nin taraf olmadığı
istediği kararı alabilecekti. Barış zamanında bir savaş durumunda ticaret gemileri Bo-
Karadeniz’e doğru geçişte, Karadeniz’e sınır ğazlardan geçebilecekti. Türkiye’nin taraf
olan devletlerden en güçlü donanmaya sa- olduğu bir savaşta ise Türkiye savaş hâlin-
hip olanından daha fazla gemi ve uçak geç- de olmadığı devletlere ait ticaret gemilerine
meyecekti. Bunun dışında savaş gemileri ve belirli koşullar altında serbest geçiş hakkı
uçaklarına geçiş serbest olacaktı. Ancak bu tanıyacaktı. Savaş gemileri için ise geçiş
geçişlerden doğacak sonuçlar Türkiye için serbestisi sınırlanmış ve sözleşmeye göre
sorumluluk doğurmayacaktı. Boğazların iki düzenlenmiştir. Türkiye’nin kendisini pek
yakası silahtan arındırılacaktı. Boğazlardan yakın bir savaş tehdidine maruz saydığı
geçişi düzenlemek üzere bir uluslararası ku- durum, sözleşmede ayrıca belirtilerek Tür-
rul oluşturulacaktı. kiye’ye bu devrede de hareket serbestisi ta-
nınmıştır.
Yaşar Akbıyık, Montrö Boğazlar Sözleşmesi (Metin
düzenlenerek alınmıştır.)

82 83
Hazırlayan: Adem ŞEKER