Page 53 - Coğrafya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü COĞRAFYA 9 32

1.ÜNİTE > Doğal Sistemler Kazanım 9.1.9: Atmosferin katmanları ve özellikleri ile hava olaylarını ilişkilendirir.
Genel Becerileri: Eleştirel Düşünme Alan Becerileri: Kanıt Kullanma, Tablo, Grafik ve Diyagram Hazırlama ve Yorumlama
Etkinlik İsmi DİKEY YÖNLÜ SICAKLIK DEĞİŞİMİ 20 dk.
Troposferde yaşanan dikey yönlü sıcaklık değişimi ile yaşanılan yerde etkili olan hava olayları arasındaki
Amacı Bireysel
ilişkiyi açıklayabilme.

Yönerge Aşağıdaki metinden hareketle, soruları cevaplayınız.
Atmosferin yeryüzüne yakın olan katmanına troposfer adı verilir. Troposfer katmanının kalınlığı kutup-
larda 8, Ekvator’da 16 kilometre civarındadır. Troposfer katmanında yatay ve dikey yönlü hava hareket-
leri meydana gelir ve atmosferi oluşturan gazların % 75-80’i bu katmanda bulunur. Ayrıca, su buharının
%99’u bu katmandadır.
Troposfer katmanının 10 ila 12 kilometrelik kısmında dikey yönlü sıcaklık değişimi yaşanır. Yaşanan bu
dikey yönlü sıcaklık değişimi, su buharının sıcaklık değişiminden kaynaklı hâl değişimini beraberinde
getirir. Tüm bu durumlar, önemli hava olaylarının troposfer katmanında gerçekleşmesine neden olur.

D key
Yönlü
Sıcaklık
Değ m
Güne
I ınları

Troposfer katmanında yaşanan dikey yönlü sıcaklık değişimi, deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça
sıcaklığın azalmasına neden olur. Yaşanan bu durum, deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça pek çok
hava olayının (yağmurun yağması, sisin oluşması, hava akımlarının oluşması vb.) oluşumunu beraberin-
de getirir. Örneğin troposfer katmanında yaşanan dikey yönlü sıcaklık değişimi, yoğuşma ürünlerinin
(sis, çiy, kırağı vb.) ve yağış türlerinin (kar, yağmur, dolu) yeryüzündeki dağılışının zamana ve mekâna
göre farklılık göstermesinde etkilidir.

1. Deniz seviyesinden yukarıya doğru görseldeki gibi
hareket eden bir kafilenin yamaç boyunca gözlemle-
diği hava olaylarından bazıları şunlardır:

• Sıcaklık azalmıştır.
• Yağış türü (yağmur, kar) değişmiştir.
Kafilenin yamaç boyunca ilerlerken gözlemlemiş ol-
duğu hava olaylarının yaşanma nedenini açıklayınız.

51