Page 52 - Biyoloji 10 | 2.Ünite

1 KALITIM VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

BÖLÜM

Canlı alemlerinde kalıtsal varyasyonların oluşmasında etkili olan birden fazla faktör vardır. Krossing
over ile farklı alellere sahip kromozomlar oluşur. Homolog kromozomların mayoz I’de rastgele ayrılarak
yavru hücrelere geçmesi varyasyonun bir başka nedenidir. Krossing over geçiren hücrede mayoz II’de
kardeş kromatitler rastgele yavru hücrelere dağılır. Bu şekilde farklı genetik özelliğe sahip gametlerin
oluşması kalıtsal varyasyona katkı yapar. Döllenmede yumurtanın rastgele bir spermle birleşmesi farklı
genetik özelliklere sahip bireylerin oluşmasını sağlar.
Prokaryotlarda kalıtsal çeşitlilik mutasyon ve bakterilerin birbirlerine gen aktarımı gibi olaylar sonu-
cu ortaya çıkabilir. DNA’nın nükleotit diziliminde meydana gelen değişmelere mutasyon denir. Bitki ve
mantarda görülen mutasyon örnekleri Görsel 2.34’te verilmiştir. Mutasyonlar genlerdeki değişikliklerin
yanı sıra kromozom yapısı ve kromozom sayısındaki değişiklikleri içerir. Vücut hücrelerinde meydana
gelen mutasyonlar sadece o canlıyı etkilerken üreme ana hücrelerinde ve gametlerde meydana gelen
mutasyonlar yavrulara aktarılır. Mutasyonların çoğu ölümcüldür, çok azı ise canlının çevreye uyum yete-
neğini artırmasına hizmet eder ve popülasyonda devam eder. Bir genin aleli mutasyona uğradığı zaman
homozigot durumda ölümcül ise yeni döllere geçemez.

Narlar Elmalar Mantarlar

Görsel 2.34: Bitki ve mantarda mutasyon örnekleri

Mutasyona neden olan maddeler mutajen olarak adlandırılır. Radyasyon, bazı ışınlar (ultraviyole,
beta, gama, X ışınları gibi), zararlı kimyasallar (formaldehit, nitrik asit gibi), uyuşturucu maddeler, bazı
ilaçlar, pH, ısı değişimleri ve bazı virüsler mutajenik faktörlere örnektir. İnsanlar günlük hayatlarında
mutasyona neden olan bu gibi faktörlerle karşı karşıya kalabilir. Bireylerin hem kendi hem de diğer bi-
reylerin sağlığını, çevreyi ve doğal hayatı koruması açısından bu konuda sorumluluk almaları gerekir.
Yaşam biçimlerini, beslenmelerini, alışkanlıklarını kontrol altında tutabilen özdenetimi gelişmiş bireyler,
bu sorumlulukları yerine getirebilir.

ARAŞTIRMA Ekler bölümünde verilen öğrenci öz değerlendirme ve araştırma raporu değer-
Canlılarda görülen varyasyonların kaynaklarını araştırarak bu kaynakların
genetik çeşitliliğe olan etkilerini sınıfta arkadaşlarınızla tartışınız.

lendirme formlarını doldurunuz.

BİYOLOJİ 10 128