Page 30 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | Çalışma Defteri-8

CEVAP ANAHTARI

BECERİ TEMELLİ - I

1. Mektup türünün üslup özelliklerinin diğer edebî türlerde kullanılmasının birçok nedeni olabilir: Yazar kendi ruh
hâlini daha iyi anlatmak için bu anlatım biçiminden faydalanmak isteyebilir. Türün üslup özelliklerinden faydala-
narak okuyucuya daha yakın olma isteğinde olabilir. Sanatçı uzakta olan birine karşı duygularını mektup üslubuyla
anlatmak isteyebilir. Bir roman ya da hikâyede mektup anlatım özelliklerini kullanmışsa bunun nedeni bu metin-
lerdeki olayların kurgudan çok gerçeklikle ilişkisini kurmak olabilir. Yazarların farklı üslupları kullanarak okuyucuya
etkili bir şekilde hitap etmek isteği başka bir neden olabilir. Dönem sanatçıları arasında ortaya çıkan ortak bir
anlayış olabilir.
2. Olası Cevaplar: Türkçemizin bilinen en eski dönemlerinden biri olan Uygur Türkçesi Dönemi’ne ait mektup örneklerini
araştırmak isterdim. Edebî açıdan dönemin dil ve üslup özelliklerine dair daha fazla bilgi sahibi olmak, bunun yanında
tarihî açıdan ise Türk insanının tarihî seyir içerisindeki yaşam koşulları ile ilgili bilgiler edinmek için mektup önemli
bir belge niteliği taşımaktadır. Klasik Edebiyat Dönemi’nde yazılmış mektup türündeki eserleri araştırmak isterdim,
divan edebiyatında dil özelliklerinin metinlere nasıl yansıdığını bir de mektup türü üzerinden görmek için. Tanzi-
mat’tan yakın döneme kadar olan mektup türündeki eserleri araştırmak isterim. Bunun birçok sebebi var: Edebiyat
alanındaki gelişmeler de bunlardan biridir. (Edebiyatımıza dâhil olan yeni türlerin mektuplara yansıması, bu dönemde
sanatçıların birbirini tenkit ederken mektup türünü kullanması ve bu mektuplardaki edebî dil ve zevk…)
3. Metni incelediğimizde edebiyatımızda mektup türünün bilinen ilk örneklerinin Uygur Türkçesi Dönemi’ne kadar
uzandığını görmekteyiz. İslamiyet’ten sonraki dönemlere baktığımızda İslamiyet’in etkisiyle birlikte edebiyatımıza
dâhil olan bazı türlerde özellikle mesnevi türünde mektup anlatım özelliklerinden faydalanılmış, bunun örnekleri
araştırmacılar tarafından ortaya konulmuştur. Özellikle Osmanlı Dönemi’nde bu türün anlatım özelliklerinden birçok
nesir türünde faydalanılmıştır. Bu dönemin eserlerinin az görülmesinin nedenlerinden birincisi baskı imkânlarının
kısıtlı olmasıdır. Eserde kullanılan alfabenin özellikleri ve eserin dil özellikleri diğer önemli nedenlerdendir. Ülkemizde
matbaanın kullanılmasıyla birlikte gelişmeye başlayan şartlar, toplumu Tanzimat Fermanı’na götürmüştür. Tanzi-
mat’la birlikte edebiyat, toplumu eğitici bir rol üstlenir. Edebiyatımız yeni türlerle tanışır. Yeni edebî türler ortaya
konurken bu türlerde mektubun dil ve üslup özellikleri de kullanılmaya başlar. Ayrıca sanatçıların birbirini tenkit etme
kanallarından biri de mektup türü olur. Bu mektuplaşmalar iki kişi arasında olduğu gibi açıktan da olmuş ve toplumun
birçok kesiminin ilgisini çekmiş, sonuçta bu tür yazılar araştırmacılar tarafından derlenmiş ya da yazarı tarafından
kitap olarak basılmıştır. Günün koşulları bunların paylaşımını kolaylaştırmıştır.

BECERİ TEMELLİ - II

1. Günlükte anlatılan boğazla ilgili okuyucunun bilgi edinmesini sağlar. Anlatımda inandırıcılığı arttırır. Bilgilendirici
ifadelerde dil, göndergesel işlevde kullanılarak sade, gösterişsiz bir anlatım sağlanmıştır.

2. Olası Cevaplar: Garip bir sınama yeri. Kişiye yaşadığını, soluduğunu dolaysız anlatan, korkuyu ama korkudan
vazgeçmemeyi de öğreten, sularında yüzülmesiyle gencelen bir boğaz. İnsanın kendine sınırlar koymadığı kendini
özgür hissettiği bir yer. Doğanın huzur verici sonsuz güzelliklerinden bir parça…
3. Yazar metinde yorumlarıyla edebî bir dil kullanarak kelimelere yeni anlamlar yükler. Böylece okuyucuya bir anlam
zenginliği sunar. Metinde geçen bu yorumlar, gerçeği süsleyerek okuyucunun zihninde anlatılanların canlanmasını
sağlar, ayrıca hayal ve düşünce dünyasını geliştirir.
4. Metinde dil, baştan sona göndergesel işlevde; kelimeler gerçek anlamda kullanılır. Metin tek anlamlı, ifadeler
açıklama tarzında olur. Kanıtlanabilir ifadeler kullanılır. Yorum cümlelerine yer verilmez.

ORTAÖĞRETİM 30 TDE-9
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ