Page 182 - Defterim - Felsefe 10

7. Etkinlik
1. Yönerge: Aşağıdaki metni okuyunuz.
Teleolojik (sonuççu) etik kuramı iyi ve kötüyü belirlemede niyete değil davranışın sonucuna
bakılması gerektiğini savunur. Bir davranış insanlar için olumlu sonuçlar doğuruyorsa iyi,
davranışın sonucu olumsuz ise davranış da kötü olarak kabul edilir. Teleolojik etik kuramı
bir tür faydacılıktır. Temsilcileri Aristippos, Epiküros, Bentham ve Mill’dir.
Teleolojik etik kuramdan farklı olarak deontolojik (görevci) etik kuramı, davranışların
ahlaka uygunluğunu sorgularken davranışların yaratacağı sonuçlara, fayda, mutluluk ve
haz duygusuna odaklanılmaması gerektiğini savunur. Onlara göre bir davranış koşulsuz
uyulması gereken ödev, hukuk veya yasaya uygunluk gösteriyorsa iyi niyetle görev adına
yerine getiriliyorsa ahlakîdir. Onlara göre insanın görevi sonuç ne olursa olsun iyi olana
yönelmektir. Kant’ın ödev ahlakı, deontolojik etik kuramına en iyi örnektir.
2. Yönerge: “Vagon İkilemi” ilk olarak 1967 senesinde Philippa Foot tarafından ileri
sürülen etik alanındaki düşünce deneylerinden biridir. Aşağıda bu ikilemin
özeti yer almaktadır. İkilemi okuyup teleolojik ve deontolojik etik açısından
değerlendiriniz. Ardından konu ile ilgili kendi görüşünüzü nedenleriyle birlikte
açıklayınız.
Senaryo gereği bir tren yolunun yakınlarındasınız. Birdenbire bir gürültü ile irkiliyorsunuz.
İçinde, sürücüsünün veya kontrol eden bir kişinin olmadığı bir vagonun, tren yolu boyunca
hızla yol almakta olduğunu görüyorsunuz. Bir bakıyorsunuz ki, ileride ve tren yolunun
üzerinde beş işçi, sırtları, gelen vagona dönük olmak üzere çalışıyorlar. (…) O anda fark
ediyorsunuz ki, vagonu diğer raya geçirecek olan bir kolun (levye) hemen yakınındasınız. Eğer
kolu çekerseniz, vagon, makas atlayarak diğer raya geçecek ve beş işçi kurtulacak. Ancak,
fark ediyorsunuz ki, vagonu makas atlatarak gideceğini düşündüğünüz rayın üzerinde de
gelen vagondan habersiz bir işçi çalışıyor. (…) Bu durumda iki şeyden birini yapacaksınız.
Ya hiçbir şekilde, vagonun makas atlayıp diğer raya geçebilecek kolu çekmeyecek ve böylece
vagonun, yolu üzerindeki beş işçiyi altına alarak öldürmesine izin vereceksiniz ya da kolu
çekerek, vagonun, makas vasıtasıyla diğer raya geçmesini sağlayacak ve beş kişinin hayatını
kurtaracak, buna karşılık bir kişinin hayatını feda edeceksiniz.
Nüket Örnek Büken, Vagon İkilemi (Trolley Dilemma)
(Aslına sadık kalarak kısaltılmıştır.)

180