Page 184 - Defterim - Felsefe 10

Özgürlük ve Sorumluluk Problemi
Ahlaki özgürlük, kişinin davranışlarını herhangi bir baskı altında kalmadan, özgür iradesi
ile gerçekleştirebilmesidir. Özgür irade ile yapılan her davranış bireye sorumluluk yükler.
Sorumluluk, yapılan davranışın sonuçlarının üstlenilmesidir. Özgürlük yoksa sorumluluk da
olmaz. Dolayısıyla bir ahlak sisteminin varlığını devam ettirebilmesi o sistem içerisindeki
bireylerin özgür olmasına bağlıdır. Bu nedenle insanın ahlaki eylemde bulunurken özgür
iradeye sahip olup olmadığı önemli bir tartışma konusudur. Bu konuda ortaya konan
yaklaşımların başlıcaları aşağıda verilmiştir.

DETERMİNİZM (BELİRLENİMCİLİK)
Doğada belli nedenler daima belli sonuçları doğurur.
Doğadaki bu nedensellik toplum için de geçerlidir.
Bu zorunluluklar nedeniyle insan ahlaki eylemde
bulunurken özgür değildir.

İNDETERMİNİZM (BELİRLENMEZCİLİK)
İnsan, akıl ve irade sahibi bir varlık olduğu için ahlaki
İnsan ahlaki
eylemde bulunurken özgürdür.
eylemde
bulunurken
özgür müdür? OTODETERMİNİZM (AHLAKİ ÖZERKLİK)
Ahlaki eylemde özgürlük kişiden kişiye değişir. Bilgi,
birikim, karar verme yeteneği vb. konularda kendini
geliştiren birey özgürleşir.

LİBERTERYANİZM (ÖZGÜRLÜKÇÜLÜK)
Toplumsal yaşamda bireylerin davranışları
kısıtlanmamalıdır. İnsan, eylemlerini belirleyen
kurallar olmadığından dolayı özgürdür ve
davranışlarından da sorumludur.

FATALİZM (KADERCİLİK)
İnsan davranışlarının nasıl olacağı ilahi güçler
tarafından belirlenmiştir. İnsan kaderinde ne varsa
onu yaşar.

182