Page 136 - Defterim TDE 9

b) Aruz Ölçüsü: Hecelerin açıklık-kapalılığına (kısalık-uzunluk) göre belli kalıplarla
ifade edilen ölçüdür. Aruzda ünlü ile biten heceler açık, uzun ünlü veya ünsüzle biten
heceler ise kapalı hecedir. Açık heceler nokta (.), kapalı heceler kısa çizgi (─) ile gösterilir.
Bilgi Havuzu Mısra sonundaki hece daima kapalı hece olarak kabul edilir.
Takti yapılırken
kelimeler
bölünebilir. AKINCI
Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik;
Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!

Ak tolgalı beylerbeyi haykırdı: İlerle!
Bilgi Havuzu Bir yaz günü geçtik Tuna’dan kafilelerle...
Yahya Kemal Beyatlı
Aruz ölçüsüyle
yazılmış şiirlerde ÖRNEK Vezin: Mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün
kısa okunması
gereken bir Bin atlı / akınlarda / çocuklar gi / bi şendik;
hecenin ölçü Mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün
gereğince uzun _ _ . / . _ _ . / . _ _ . / . _ _
okunmasına
imale, uzun bir Bin atlı / o gün dev gi / bi bir ordu / yu yendik!
ünlünün kısa Mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün
okunmasına ise _ _ . / . _ _ . / . _ _ . / . _ _
zihaf denir.

Takti: Aruz ölçüsünde mısraları aruz kalıplarına göre bölmektir.
Edebiyatımızda aruzun kullanıldığı ilk eser, XI. yüzyılda Yusuf Has Hâcib tarafından
yazılan Kutadgu Bilig’dir. Aruz ölçüsü, divan şiirinde yaygın olarak kullanılmıştır.
Tanzimat, Servetifünun ve Fecriâtî dönemlerinde de kullanımı devam eden aruz ölçüsüne
Cumhuriyet Dönemi’nde az da olsa yer verilmiştir.

c) Serbest Ölçü: Aruz veya hece ölçülerine bağlı kalınmaksızın yazılan şiirler, serbest
ölçülü şiirlerdir. Serbest ölçü, Türk edebiyatında Cumhuriyet Dönemi’nde görülmeye
başlanmış ve yaygınlaşmıştır.

ZAHMET VAKTİ
Yaşamak bir sokak lambası gibi
Bir gece evden atılmış bir çocuk sanki
ÖRNEK Tek bir damla tek bir ses gibi
Aklıma düşüyor

Artık delirir koşar şimşeklerim
Yaşamak bu nadir ve gevşek
Hayır bugün hiçbir kimseyi alkışlamıyorum
Ve onların dikilip içi yumurta çürüğü kokan
kristal fanuslarına bakadurdukları gibi bakıp durmuyorum
Cahit Zarifoğlu

134