Page 86 - Ekonomi (Tüm Kitap)

C) MİLLÎ GELİRİN ÜRETİM FAKTÖRLERİ ARASINDA DAĞILIMI

1. Rant

Millî gelirin fonksiyonel açıdan dağılımında da ifade edildiği gibi rant, tabiat faktörünün üre-
timdeki payıdır. Arzı sabit olan toprak ve diğer doğal kaynakların var olması, insan çabalarına bağlı
olmadığı için sermayeden farklıdır. Toprak arzı (miktarı), toprak talebiyle sınırlı olduğu için toprağın
kullanılması karşılığında belli bir bedel ödenmesi gerekir. İşte bu bedele genel olarak rant (kira)

denir. Toprak önemli bir üretim faktörüdür.
Rant çeşitleri olarak; diferansiyel rant, mevki rantı, maden rantı ve şehir rantını sayabiliriz.
• Diferansiyel Rant: Topraklar arasındaki kalite farklarından doğan ranta (fark bedeli) diferan-
siyel rant denir. Örneğin mısır üretiminde bir dekar arazide yapılan masrafların toplamı 350 TL

ve 1 kg mısır satış fiyatı 45 kuruş olsun. A, B ve C gibi aynı büyüklükteki üç toprak parçasının
verimlilikleri sırasıyla 1000, 900, ve 777 kg olsun. (Aşağıdaki şekilde görülen renkli alanlar A
ve B topraklarını işletenlere kalan ranttır.)

450 TL A’nın rantı 1000 X 0,45 = 450 - 350 = 100 TL

B’nin rantı 900 X 0,45 = 405 - 350 = 55 TL
405 TL
C’nin rantı 777 X 0,45 = 350 - 350 = 0 (rant yok)

350 TL
1000 kg 900 kg 777 kg C toprağının rantı yoktur. Çünkü bu toprak en verimsiz toprak
olup üretim maliyeti, satış gelirine eşittir.
A B C

• Mevki Rantı: Bu rant, tarım topraklarının pazar yerine farklı uzaklıkta olmasından kaynaklan-

maktadır. Verimi eşit olan toprakların üretim maliyeti de eşit olarak alınsa pazara yakın olan
toprak, taşıma masraflarının düşük olması nedeniyle daha yüksek rant getirecektir. Pazara uzak
olan işletmenin rantı da düşük olacaktır. Örneğin çiçek ve süt üretiminde pazara yakın olan
üretim yerleri mevki rantı açısından avantajlıdır.
• Maden Rantı: Bir madenin değişik alanlarda farklı maliyetle üretilip aynı fiyatla satılması-

na maden rantı denir. Ancak yüzeye daha yakın olan madenin üretiminde araç gerecin daha
az kullanılması, işçilik giderleri ve elektrik gibi harcamaların azalması nedeniyle üretim ma-
liyetleri düşecektir. Ege Bölgesi’nde çıkartılan altın madeni ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde

çıkartılan altın madeninin üretim maliyetleri farklı ancak satış fiyatları aynıdır.
• Şehir Rantı: Şehirler büyüdükçe ve şehirlerin nüfusları arttıkça iş merkezleri ve oturma bölge-
lerinde arsa bedelleri ile kiraları hızla artar. Şehrin değişik yerlerindeki konut ve iş yeri kirala-
rının farklı olmasından şehir rantı meydana gelir. Örneğin aynı büyüklükte ve aynı konfordaki
bir evin farklı semtlerde farklı kira getirisine sahip olması şehirlerde sık rastlanan bir olgudur.

84