Page 49 - Coğrafya

10 Coğrafya

2) DÜNYADA BİTKİLER

Bir bölgede doğal koşullara bağlı olarak yetişen çeşitli bitki topluluklarının oluşturduğu örtüye doğal bitki ör-
tüsü veya vejetasyon denir. Bitki örtüsü; yayılış gösterdiği çevrenin doğal manzarasını oluşturması, orada oluşan
toprağın özelliğini etkilemesi, toprak erozyonunu engellemesi ve yaban hayatına uygun ortam hazırlaması açısın-
dan son derece önemlidir. Fotosentezle üretim yaparak tüketicilerin beslenmesi ve enerji dolaşımında önemli rol
oynayan bitkiler, insan yaşamının da vazgeçilmez unsurudur. Ayrıca bitkilerin insanlığa gıda, yakıt, barınak, temiz
hava, su, ilaç, gelir kaynağı, istihdam, dinlenme ve peyzaj gibi maddi-manevi birçok fayda sunan önemli bir kaynak
olduğunu söylemek mümkündür.Görünüş ve yaşam koşulları bakımından benzerlik gösteren bitkilerin bir araya
gelmesiyle bitki toplulukları ya da bitki formasyonları oluşur. Yeryüzünde farklı özelliklere sahip birçok türden
oluşan bitki toplulukları; ağaç, çalı, ot ve çöl formasyonu (topluluğu) olmak üzere dörde ayrılır
Ağaç Formasyonu
Yağış, sıcaklık ve toprak koşullarının uygun olduğu yerlerde yetişen odunsu ve uzun ömürlü bitki topluluğudur.
Ağaçların bir araya gelmesiyle oluşan ormanlar, tek bir ağaç türünden oluşabileceği gibi farklı türdeki ağaçların bir
araya gelmesiyle de oluşabilir. Yeryüzünde sıcaklığın çok düşük olduğu yerler ile yağışın çok az olduğu kurak ve yarı
kurak iklim bölgeleri ağaç topluluklarından yoksundur. Yüksek dağlık alanlarda belirli bir yükseltiden sonra yağış
fazla olmasına rağmen düşük sıcaklıktan dolayı ağaçlar ortadan kalkar. Bir bölgedeki iklim ve toprak şartlarına
bağlı olarak gelişmiş başlıca ağaç toplulukları şunlardır:
Ekvatoral yağmur ormanları, sıcaklık ve nemin yıl boyunca yüksek olduğu ekvatoral iklim bölgesinde yeşilli-
ğini dört mevsim koruyan, uzun boylu ve geniş yapraklı ağaçlardan oluşan bitki örtüsüdür. Boyları 50-60 metreyi
bulan, her mevsim yüksek sıcaklık ve nemden dolayı yapraklarını dökmeyen ağaçlardan oluşan ekvatoral yağmur
ormanları, zengin bitki çeşitliliğine sahiptir. Ayrıca yeryüzünün en sık bitki formasyonuna sahip bu ormanlarda
ışık isteği yüksek uzun boylu ağaçların arasında daha kısa boylu ağaçlar da bulunmaktadır. Orman altı florası bakı-
mından oldukça zengin olan bu ormanlar, Ekvator çevresinde yaklaşık 10° kuzey ve güney enlemleri arasında yer
almaktadır .
Muson ormanları, muson iklim bölgesinde görülen ve kışın yaprak döken geniş yapraklı ağaç türlerinden olu-
şan bitki örtüsüdür. Yıllık yağış miktarının 1500-2000 mm arasında olduğu bu iklimde yazları yağışlı, kışları ise
kurak geçmektedir .
Muson ormanları, sık ve gür olmaları bakımından tropikal ormanlara benzemesine rağmen yağmur ormanla-
rına göre türce daha fakirdir. Yaz yağışları ile yeşeren, kış kuraklığı ile de yapraklarını döken ağaçlardan oluşan bu
ormanlar, teak (tik) adı verilen tipik bir ağaç türüne sahiptir . Muson ormanları daha çok Güney ve Güneydoğu Asya
ülkelerinde görülür..
Orta kuşağın karışık ormanları, orta kuşakta ılıman okyanusal iklim bölgesinin doğal bitki örtüsüdür. Yıllık ya-
ğış miktarının 1000 mm’nin üzerinde ve her mevsimin yağışlı olduğu yerlerde görülen bu ormanlar, kışın yaprağını
döken geniş yapraklı ağaçlarla yükselti ve karasallığa bağlı olarak ortaya çıkan iğne yapraklı ağaçlardan oluşur. Orta
kuşağın nemli alanları ile daha çok kıtaların batı kıyılarında görülen bu ormanlar, tür çeşitliliği bakımından yağmur
ve muson ormanları kadar zengin değildir.
İğne yapraklı ormanlar, sert-karasal iklim bölgesinin yapraklarını dökmeyen ve soğuğa dayanıklı ağaçlarından
oluşur. 50°-60° enlemleri çevresinde görülen bu ormanlara tayga ya da boreal ormanları da denir . Ağaçların iğne
yapraklı olması düşük sıcaklığa uyum sağlayabilmesi içindir. Bu ormanlarda en yaygın görülen ağaç türleri; gök-
nar, ladin ve sarıçamdır. Yeryüzünde çok geniş yer kaplayan bu ormanların başlıca yayılış alanları; Kuzey Amerika,
Avrupa ve Asya kıtalarının kuzey kesimleri ile hemen hemen her iklim bölgesinde yer alan dağlık alanların yüksek
kesimleridir.

48