Page 73 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Bölüm 2 Destek ve Hareket Sistemi

Miyoglobin, geçici oksijen deposudur. Bu kaslar, kalın ve miyelinli so-
matik sinirler tarafından uyarılır. Çalışmaları ve hareketleri organiz-
manın iradesine, isteğine bağlıdır. Çizgili kaslar düzenli şeritler hâlinde
görülür. Bu duruma bantlaşma adı verilir. Bu kaslar, kemiklere tendon-
larla bağlanır.

Her kas lifi ayrı ayrı sinir uçlarıyla uyarıldığı için düz kaslara göre daha
hızlı çalışır ancak çabuk yorulur. Kol ve bacak kasları çizgili kaslardır.
En çok etkisinde kaldığı hormon adrenalindir. Adrenalin ve noradrena-
lin hormonları, çizgili kaslardaki glikojenin yıkımını hızlandırarak üreti-
len kimyasal enerji miktarını arttırır. Ayrıca bu hormonlar, çizgili kaslara
giden damarları genişleterek kasların beslenmesini de arttırır.
UYARI ! Kas hücrelerinin oluşumu embriyonik dönemde tamamlanır. Yetiş-
kinlerde çizgili kas hücrelerinin bölünme yetenekleri yoktur. Ağırlık
kaldırma gibi kas geliştirici yöntemlerle var olan kas hücrelerinin
büyümesi sağlanır.
Egzersizlerle kas hücresi sayısı arttırılamaz. Yüzme, bisiklet sürme,
uzun mesafe koşma gibi dayanıklılık isteyen sporlarla uğraşan kişiler-
de iskelet kası hücreleri; bol miktarda mitokondri, kan damarı ve mi-
yoglobin içerir. Yorulmaya karşı dayanıklıdır. Halter kaldırma, kısa me-
safe koşma gibi sporlarla uğraşan kişilerde ise kaslar kısa süreli işler
için geliştiğinden daha az mitokondri, kan damarı ve miyoglobin içerir.
UYARI ! İskelet kasları kemiklere tutunur. Vücudu desteklerken ve kol, ba-
cak gibi yapıları hareket ettirirken aynı yönlü (sinerjist) ya da zıt
(antogonist) yönlü çalışır.

1.2.2.2. Düz Kaslar

Hücreleri iğ (mekik) şeklindedir. Hücre ortasında bulunan tek çekir-
dekleri vardır. Düz kasın aktin ve miyozin iplikçikleri, hücre boyunca
düzenli sıralanmadığı için bantlaşma görülmez. Düz kaslar, otonom
sinirlerle uyarılıp çalıştırılır. Hücrelerinin sadece bir kısmı sinir hücre-
leriyle bağlantılı olduğundan bu kaslar uyarıldığında uyarılan düz kas
hücrelerinde oluşan aksiyon potansiyeli diğer düz kas hücrelerine uya-
rıyı iletir. Bu kasların kasılmaları yavaş, istem dışı, ritmik ve uzun süre-
lidir. Uyartı, hücreden hücreye aktarıldığı için yavaş kasılırlar ve uzun
süre kasılı kalabilirler. Kasılmayı kalsiyum iyonları başlatır.

Vücutta; idrar kesesi, sindirim kanalı, atar ve toplardamarlar, üreme
kanalı, göz vb. yapılarda düz kas bulunur. Adrenalin, noradrenalin, ok-
sitosin, ADH ve asetilkolin hormonları düz kasların çalışmasını etkile-
yen hormonlardır.
UYARI ! Düz kasın anatomisinden ve kasılma mekanizmasından kaynakla-
nan ekonomik enerji tüketimi, organların ve düz kasa sahip yapıla-
rın görevlerini sürekli yapabilmesi için önemlidir.

1.2.2.3. Kalp Kası

Yan dallanmalar yapan kısa silindirik hücrelerden oluşmuştur. Birbirine
komşu olan kalp kası hücrelerinin plazma zarları, hücreler arası disk-
lerle birbirine bağlanmıştır. Diskler, hücreler arasında doğrudan elekt-
riksel bağlantı sağlar. Böylece bir bölgede bulunan özelleşmiş hücreler
tarafından oluşturulan aksiyon potansiyeli, tüm kalp kası hücrelerine
yayılır ve kalbin kasılması sağlanır. Yapısı çizgili kaslara, çalışması düz
kaslara benzer.

85