Page 76 - Fen Lisesi Biyoloji 11 | 1.Ünite

Fen Lisesi Biyoloji 11. Sınıf

Ölümden birkaç saat sonra bütün vücut kasılı hâlde kalır. Buna
UYARI ! ölüm katılığı denir. Bunun nedeni kasın gevşemesi için gereken
enerjinin olmamasıdır. Tüm hücrelerin lizozomları (otoliz) parçala-
nıp enzimlerinin dokuya dağılmasıyla çözünme başlar. Çözünme
yüksek sıcaklıkta daha hızlı gerçekleşir.
UYARI ! Kas dokusunda gerimi (kasılma gücü) uyaranın sıklığı, etkin motor
plak sayısı, kas uzunluğu (boy-gerim ilişkisi) ve kasılma hızı etkiler.

Araştıralım-Paylaşalım İskelet kaslarında uyaranın şiddeti arttıkça kasılma tepkisi artar. Mer-
Kaslarda oluşan tetani ile krampla- kezî sinir sistemi kas kasılması için bir uyarı gönderdiğinde önce kü-
rın fizyolojileri birbirinden farklıdır. çük birimler uyarılır. Uyarının şiddeti ve kuvveti arttığında daha büyük
Krampların oluşma fizyolojisini araş- birimler uyarılır. Büyük kas birimlerinin kasılma kuvveti büyük adımlar
tırarak sonuçlarını sınıfınızda payla- atmaya ya da koşmaya benzer. Bir kâğıdı tutarken kasılan lif birim
şınız. sayısı ile dolu bir bavulu kaldırırken kasılan lif birim sayısı birbirinden
farklıdır. Küçük kas birimleri daha çabuk uyarılabilir. Bu uyarılmayı
omurilik sağlar. Omurilik, eş zamanlı kasları yönettiği için kasılma baş-
ladığında kaslar birbirini takip eder ve düzgün bir kasılma meydana
gelir (Grafik 1.2).

Tetanus
Kas gerilimi cevabının
İki irkilme
toplamı

Tek Merdiven
irkilme etkisi

Zaman
Kas aksiyon Bir çift kas Yüksek frekansta kastaki
potonsiyeli aksiyon aksiyon potansiyellerinin dizisi
potansiyeli

Grafik 1.2: Kasta oluşan farklı aksiyon potansiyelleri

Kas liflerine aralıksız ve aşırı uyarı verildiğinde kas maksimum seviye-
de ve hiç gevşemeden kasılır. Buna tetani veya fizyolojik tetanus de-
nir. Bu durum yorgunluk oluşuncaya kadar devam eder. Kalp kasında
hiçbir zaman tetanus oluşmaz.

Tetani olmayan ardışık uyaranların kaslarda güç oluşturmasına mer-
+2
diven etkisi denir. Bu tip kasılmada Ca iyonlarının hepsi sarkoplaz-
mik retikuluma dönmez. Böylece her kasılmada daha fazla kas birimi
kasılır. Bu durum sporcuların oyuna çıkmadan önce ısınma hareketleri
yapmasına örnektir.

İskelet kasları, yük kaldırmadığı zamanlarda daha hızlı kasılır. Yük art-
tıkça kasılma hızı azalır. Kasılma kuvveti ile yük eşitlendiğinde kasılma
hızı sıfır olur. Yükün oluşturduğu kuvvetin yönü ile kasın oluşturduğu
kuvvet yönü birbirine zıttır. Uyarı ve aktivasyon olmasına rağmen kasıl-
ma oluşmaz. Örneğin kaldıramayacağınız bir yükü kaldırmaya çalışır-
ken elinizden istemeden de olsa yükü bırakırsınız. Bir yere asıldığınızda
ise kolunuz bedeninizi kaldırmaya çalışırken bir süre sonra sizi bırakır,
kas uyarılmıştır, aktivasyonu vardır ama artık kol, yükü kaldıramıyordur.
Bu durumda tutunduğunuz yerden düşersiniz.

88