Page 424 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
TARİH 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 129
7. ÜNİTE : KLASİK ÇAĞDA OSMANLI TOPLUM DÜZENİ > 7.2. Fethedilen Yerlerde İslam Kültürünün Etkisi
Kavram : Surname
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

Çalışmanın Adı KÜLTÜR TARİHİMİZ AÇISINDAN ZENGİN BİR KAYNAK “SURNAMELER” 20 dk.

Çalışmanın Amacı Surname geleneğinin ortaya çıkışını ve tarihî kaynak açısından önemini açıklayabilme.
Yönerge : Metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

İHTİŞAMIN KİTABI

Düğün, şenlik ve ziyafet anlamına gelen Farsça sur ve yine Farsça mektup, kitap, mecmua anlamına
gelen name kelimelerinden oluşan Osmanlı şenliklerini anlatan manzum ve mensur yazma eserlere
surname denir. Sur (düğün) düzenleme ve surname yazma Osmanlılara özgü bir gelenektir. Osmanlı
Devleti’nde sultanın tahta çıkması, sultanın çocuklarının doğumu, sarayda evlenme, bir zaferin kutlan-
ması, Valide Sultan’ın eski saraya alayla gidişi, şehzadelerin sünneti, şehzadelerin eğitime başlamaları
gibi olaylar için şenlikler düzenlenirdi. Bu şenlikler günler boyunca sürer, savaşlar canlandırılır, çengiler
dans eder, mahyalar, fişek gösterileri düzenlenir, maketler hazırlanır ve birçok eğlence amaçlı göste-
riler yapılırdı. Osmanlı toplumu, bu eğlencelerle bir araya gelir ve bir bütün olurdu. Bu sayede sosyal
bağlar güçlenir, gelenekler sürer, inançlar tazelenir, değer yargıları ve töreler sağlamlaşırdı.

Görsel 1: Şehzade Mehmet’in Sünnet Düğününe Ait İki Minyatür

Halka güvenlik ve birlik teminatı, düşman ve rakiplere birer güç gösterisi niteliği taşıyan bu şenliklerin ilki
1298’de Orhan Gazi’nin düğün töreninde, sonuncusu da 1899’da II. Abdülhamid’in şehzadesinin sünnet
düğününde yapılmıştır. Surname yazma ve resimleme geleneği ise III. Murat’ın oğlunun 1582’deki sün-
net düğünü ile başlamıştır. Sultan III. Murat, oğlu Şehzade Mehmet için dillere destan bir şenlik düzen-
leme emri verdiğinde kültür tarihimizin en renkli sayfalarından biri de yazılmaya başlamıştır. Şehzade
Mehmet’in Sultanahmet’te At Meydanı’nda 52 gün 52 gece süren dillere destan sünnet şölenini anlatan
“Surname-i Humayun”, surnamelerin en önemli örneklerinden biridir.

O dönemde divan kâtipliği görevinde bulunan İntizâmî ’den bu muhteşem sünnet düğününü anlatan bir
eser yazması istenmiş, O da düğün kitabı anlamına gelen surnameyi yazarak III. Murat’a sunmuştur.
Eserde yer alan 427 minyatür ise dönemin usta ismi Nakkaş Osman ve ekibi tarafından 1583 ile 1588
yılları arasında yapılmıştır.

Esnaf alayının geçişi surnamenin en önemli bölümünü oluşturmuştur. İstanbul esnafının tamamı şenlik-
lere katılmış, hünerlerini sergilemiş ve meslekleri ile ilgili gösteriler sergilemiştir. Bunu yansıtan örnekler-
den biri divitçiler loncasının geçişini gözler önüne seren minyatürdür.

241