Page 82 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

FİZİK 12

3. Temel Uyarılmış 3. I. Temel enerji seviyesinde bulunan bir atom, yeterli enerji
Özellikler
Durum Durum alırsa bir üst enerji seviyesine çıkar.
En düşük enerjili durumdur. X II. Üst enerji seviyesine çıkan atom uyarılma ile temel hâlden
uzaklaştırılır.
Kısa ömürlü durumdur. X III. Atomun aldığı enerji, elektronu çekirdekten tamamen ko-
parmaya yeterli ise atom için iyonlaşma gerçekleşir.
Bu durumdaki elektron, atomun çekirdeğine daha X
uzaktır. IV. Atom kısa süre içinde aldığı enerjiyi foton şeklinde yaya-
rak ışıma yapar.
Elektronların mümkün olan en alt seviyede bulunduğu X
durumdur.
Çalışma No.: 24
Kararsız durumdur. X
Bir atom, iki enerji seviyesi farkı kadar enerji alırsa bu 1. Öğrencilerin verdiği cevaplarda farklılık gözlenebilir. Muhte-
duruma geçer. X mel cevap şöyle olabilir:
Şişmemiş bir balon üzerine aralarında 1 cm olacak şekilde bir-
kaç nokta belirleyip kalemle işaretlenerek yavaşça şi şirilebilir.
Çalışma No.: 21
Bir süre sonra noktalar arasındaki uzaklık artacaktır. Noktalar-
dan birinde diğer noktaya bakan bir kelebek olduğu varsayı-
1. Elektronun atomdan koparılarak serbest kalması olayına iyon- lırsa diğer noktanın kendisinden hızla uzaklaştığını gö recektir.
laşma denir. Bu örnekte kelebek Dünya’daki bir gözlemciye uzakla şan
2. Toplar elektrona, topların üzerinde bulunan demir halkalar nokta ise galaksiye benzetilmiştir.
bir elektronu yörüngesinden koparabilmek için gerekli olan 2. Evrenin bir başlangıcı vardır.
enerjiye, topların demir halkalardan kurtularak yüzeye hare-
ket etme süreci ise iyonlaşmaya benzetilmiştir. Ayrıca her bir Başlangıçta her şey saf enerji hâlindedir.
halkanın farklı büyüklükte olması, farklı atomlar için farklı Evren genişlemektedir.
miktarda iyonlaşma enerjisine olan ihtiyacı temsil eder.
3. A4 boyutunda bir kâğıdın mümkün olduğunca çok katlanıp
3. Elektron atomu uyararak, foton elektron kopararak iyonlaş- bırakıldığında yavaş yavaş açılması ile büyük patlama teoremi
maya neden olur. modellenebi lir. Kâğıdın açılma süreci evrenin genişlemesine
örnek teşkil ederken bu süreçte maddenin, enerjinin, zamanın
ve uzayın kendisini oluşturması tasvir edilir.
Çalışma No.: 22
1. Çalışma No.: 25
2. Yönerge:

1. Proton ile nötron, bu iki temel parçacık birleşerek çekir-
dekleri oluşturur.
2. Atomun yapısında proton ve nötrondan daha küçük par-
çacıkların da olduğu tespit edilmiş ve bu parçacıklara alt
parçacık adı verilmiştir.
3. Güçlü nükleer kuvvetin görevi nötron ve protonları çekir-
değe bağlamaktır.
4. Zayıf nükleer kuvvet elektromanyetik kuvvetten sonra bü-
yüklük olarak üçüncü sırada yer alan kuvvettir.
5. Bir tane aşağı kuark u ile iki tane yukarı kuark d, atomun
çekirdeğindeki nötron parçacığını oluşturur.
6. Proton ve nötron ağır parçacıklar anlamında kullanılan
baryon grubunda yer almaktadır.
7. Elektromanyetik kuvvet atom ve moleküllerin bir arada
bulunmasını sağlayan kuvvettir.
8. İkili kuark gruplarına mezon adı verilir.
2. Bir üst enerji seviyesine geçmiş olan atom, yeniden alt enerji 9. Harflerin üzerine çizgi konularak gösterilen ve antikuark
seviyesine geçerken enerji seviyeleri arasındaki fark kadar bir olarak verilen isim hadronlardır.
foton yayınlar. Burada atomun foton yayınlamasına ışıma adı
verilir. 10. Standart modele göre maddenin en küçük yapı taşları ku-
ark ve lepton alt parçacıkları olup bu madde parçacıkları-
na fermiyon denir.
Çalışma No.: 23 11. Madde parçacıkları arasındaki etkileşimlere aracılık eden
kuvvet taşıyıcılarına ise bozon denir.
1. Bir atomun kararlı yörüngesinde dolanan elektrona enerji ve-
rilirse elektron bulunduğu enerji seviyesinden daha yüksek 12. Evren; kuarklar, leptonlar ve kuvvet taşıyıcılarından oluş-
enerji seviyesine çıkar. Böylece atom uyarılmış olur. Kararsız muştur.
hâle gelen atomun kararlı hâle dönebilmesi için yüksek enerji 13. İki tane aşağı kuark u ile bir tane yukarı kuark d atomun
seviyesine çıkan elektronun tekrar eski enerji seviyesine dön- çekirdeğindeki proton parçacığını oluşturur.
mesi gerekir. Atom bu dönüş sırasında almış olduğu enerjiyi 14. Temel parçacıkları ve bu parçacıkların aralarındaki etki-
foton olarak etrafa yayar. Bu olaya ışıma denir. leşimlerinde etkili olan güçlü nükleer kuvveti, zayıf nük-
2. Bir atomun çekirdeğinden belirli uzaklıklarda elektronların leer kuvveti ve elektromanyetik kuvveti açıklayan modele
bulunabileceği dairesel yörüngeler atomun enerji seviyesidir. standart model denir.
Bu enerji seviyesinde bulunan elektronun atomdan koparıla- 15. Doğada her çeşit madde, fermiyon adı verilen parçacık-
rak serbest kalması olayı iyonlaşmadır. İyonlaşmanın gerçek- ların kuvvet parçacıkları bozonlar aracılığı ile bir araya
leşmesi için gerekli enerjiye de iyonlaşma enerjisi denir. gelmesinden oluşur.
79