Page 36 - Biyoloji 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 9 2

3. ÜNİTE: Canlılar Dünyası
Konu CANLILAR DÜNYASI 80 dk.
Kazanımlar 9.3.1.2. Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan kategorileri ve bu kategoriler arasındaki hiyerarşiyi örneklerle açıklar.

1. Yönerge Sınıflandırmanın genel tanımı yapılır.
Canlıların belirli kurallar içinde, benzer ve ortak özelliklerine göre gruplandırılmasına sınıflandırma denir.

2. Yönerge Sınıflandırma çeşitleri, sınıflandırmada temel alınan kriterler ve sınıflandırmanın tarihçesi açık-
lanır.
Bilimsel olarak canlıları ilk sınıflandıran bilim insanı Aristo’ dur. Sınıflandırma yaparken canlıların ya-
şadıkları ortamları ve dış görünüşlerini dikkate almıştır.Bu sınıflandırmaya yapay (ampirik) sınıflan-
dırma veya suni sınıflandırma denir. Dayandığı temel analog (görevdaş) organlar ve şekil benzerliğidir.
Analog organ (görevdaş organ): Kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlara denir.
Kelebeğin kanadı ile kartalın kanadı analog organlara örnek olarak verilebilir. Her ikisi de uçmaya yarar,
fakat yapıları birbirinden farklıdır.
Aristo’ nun öğrencisi Theophratus (Teofratus) ise bitkileri dış görünüşlerine göre gruplara ayırmıştır.
Günümüzde canlıların köken (orjin) benzerliklerine, akrabalık derecelerine, sahip oldukları homolog
yapılarına [kökenleri (orjin) aynı, görevleri farklı veya aynı olabilen] bakılarak yapılan sınıflandırma
olan Doğal (filogenetik) sınıflandırma kullanılmaktadır.
18. yüzyılda Carolus Linnaeus (Karl Linne), o dönemde yeni bulunan canlı türlerini de tanımlamak
için daha kapsamlı bir sınıflandırma yöntemi önermiştir. Linnaeus gruplama yaparken John Ray’ın
(Con Rey) geliştirdiği tür kavramını dikkate almıştır.

Örnek Sorular:
1. Filogenetik sınıflandırma yapılırken canlılara ait aşağıdaki özelliklerden hangisini incelemeye
gerek yoktur?
A) DNA nükleotit dizilimleri
B) Homolog organ benzerliği
C) Hücre çeşidi
D) Azotlu boşaltım atığı
E) Analog organ benzerliği
Çözüm: Analog organ (görevdaş organ); kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlara denir.
Sadece ampirik sınıflandırmada kullanılır. Filogenetik sınıflandırmada dikkate alınmaz. Cevap: E

2. Aşağıdaki organlardan hangisi insanın kolu ile homolog değildir?
A) Yarasanın kanadı
B) Atın ön bacağı
C) Balinanın ön yüzgeci
D) Köpeğin ön bacağı
E) Kertenkelenin ön bacağı
Çözüm: Homolog organ; kökenleri (orjin) aynı, görevleri farklı veya aynı olabilen organlardır.
Böyle organlara yapıdaş (kökendaş) organlar da denir. İnsanın kolu, balinanın ön yüzgeci, köpe-
ğin ön bacağı, atın ön bacağı ve yarasanın kanadı homolog organa örnek verilebilir. Beşi de aynı
kemiklere sahip olmasına rağmen insanın kolu tutmaya, balinanın yüzgeci yüzmeye, kuşun ka-
nadı uçmaya, köpeğin ön bacağı ve atın ön bacaĝı ise yürümeye yarar. Yarasa, at, balina ve köpek
memeli iken kertenkele bir sürüngendir. Kökenleri aynı değildir. Cevap: E

35