Page 42 - Coğrafya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü COĞRAFYA 9 7

2. ÜNİTE: Beşerî Sistemler
Konu Yerleşmeler 40 dk.

Kazanımlar 9.2.2. Yerleşme doku ve tiplerinin oluşumunda etkili olan faktörleri örneklerle açıklar.

1. Yönerge Toplu ve dağınık yerleşmelerin oluşumunda etkili olan faktörler belirlenerek açıklanması açıklanır.

Yerleşme Doku ve Tipleri
Yerleşme dokularının ve tiplerinin farklılaşmasında; su kaynakları, iklim özellikleri, yeryüzü şe-
killeri, bitki örtüsü ve toprak özellikleri gibi doğal faktörler ile ekonomik faaliyetler, ulaşım koşulları
gibi beşerî faktörler etkili olmuştur.
Kuruldukları alan üzerinde evlerin dağılış düzenine veya yerleşmelerin genel dış görünümüne
yerleşme dokusu denir. Ülkemizde yerleşmeler, dokularına göre toplu ve dağınık olarak ikiye ayrılır.
Dokusuna göre yerleşmeler
Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, su kaynak-
larının yetersiz, engebenin az olduğu kırsal alanlarda
evler birbirine yakındır. Bu tür yerleşme dokusuna toplu
yerleşme denir (Görsel 1).
Yer şekillerinin engebeli, tarım arazisinin az ve
parçalı olduğu, su kaynaklarının ve yağışın fazla olduğu
bölgelerde evler birbirinden uzak kurulmuştur. Bu tür
yerleşme dokusuna dağınık yerleşme denir (Görsel 2).
Şekilsel özelliğine göre yerleşmeler
Görsel 1: Toplu Yerleşme
Deniz kıyısı, akarsu vadisi ve yol boyunca çizgisel bir
hat şeklinde uzanan yerleşmelere çizgisel yerleşme denir.
Geniş bir düzlüğün ortasında yer alan yerleşmeler
dairesel bir gelişme gösterir. Bu tür yerleşme dokusuna
dairesel yerleşme denir.
Mesken Tipleri
Kırsal yerleşmelerde kullanılan malzeme çevredeki
doğal ortam koşullarına göre ahşap, taş, toprak vb. olabil-
mektedir.
Ahşap meskenlere genellikle ormanlık alanların çev-
resinde Ekvator çevresi, Muson Asya’sı ve Batı Avrupa’da Görsel 2: Dağınık Yerleşme
yaygındır. Türkiye’de Karadeniz kıyılarındaki kırsal yerleşmelerde yaygındır (Görsel 3).
Doğal çevrede taşların yoğun olarak bulunduğu yerlerde yapı malzemesi olarak taşlar kullanmış-
tır (Görsel 4). Türkiye’de Akdeniz kıyı kuşağında ve volkanik arazilerin bulunduğu iç kesimlerde taş
meskenler bulunur.

Görsel 3: Ahşap Meskenler Görsel 4: Taş Meskenler

41