Page 50 - Coğrafya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü COĞRAFYA 9 8

2. ÜNİTE: Beşerî Sistemler
Konu Yerleşmeler 40 dk.

Kazanımlar 9.2.3. Türkiye’de yerleşmelerin dağılışını etkileyen faktörleri örneklerle açıklar.

1. Yönerge Türkiye’de yerleşmenin dağılışını etkileyen faktörlerin açıklanması sağlanır.

Türkiye’de Yerleşmeler
Anadolu, insanlık tarihinin en eski yerleşim alanlarından biri olup birçok medeniyete ev sahipliği
yapmıştır. Bunun nedeni elverişli doğal ve beşerî özellikleridir. Bu özellikler dengeli şekilde dağılma-
dığı için yerleşmelerin özelliklerini ve sıklığını etkilemiştir.
Türkiye’de Yerleşmelerin Dağılışını Etkileyen Doğal Faktörler

İklim: Türkiye’de sıcaklık ve yağış şartlarının elverişli olduğu kıyılarda yerleşmeler yoğunken sıcaklık
şartlarının elverişli olmadığı ve az yağış alan yerlerde yerleşmeler daha seyrektir. Örneğin; Tuz Gölü
çevresinde yağışın yetersiz olması, yerleşmeyi azaltmıştır.
Su Kaynakları: Türkiye’de yerleşmeler akarsu, göl ve deniz kıyılarında yoğunlaşmıştır. İstanbul ve
İzmir gibi Türkiye’nin en büyük şehirleri deniz kıyısında kurulmuştur.
Yerşekilleri: İklimin elverişli ve engebenin az olduğu yerlerde yerleşme yoğun iken dağlık, engebeli ve
yükseltinin fazla olduğu yerlerde yerleşme seyrektir. Muğla ve Hakkâri çevresinin dağlık ve engebeli
olması nedeniyle yerleşme seyrektir.
Toprak Verimliliği: İklim şartlarının uygun olduğu verimli topraklarda yerleşme yoğun iken tarıma
elverişsiz topraklarda yerleşme seyrektir. Çukurova ve Büyük Menderes Ovası yerleşmenin sık olduğu
alanlardır.

Bitki Örtüsü: Türkiye’de ormanların sık olduğu Doğu ve Batı Karadeniz dağlarındaki ormanlık alan-
larda yerleşmeler seyrektir.

Türkiye’de Yerleşmelerin Dağılışını Etkileyen Beşerî Faktörler
Göçler: Ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu alanlar göç nedeniyle yoğun nüfusludur.
• Bayburt ve Tunceli gibi şehirler göç verdikleri için yerleşmenin seyrek olduğu alanlardır.

Ulaşım Olanakları: Yerleşmeler; ulaşım imkânlarının uygun olduğu alanlarda yoğun, ulaşım imkân-
larının uygun olmadığı alanlarda yerleşme seyrektir. Eskişehir, Afyonkarahisar ve Konya gibi illerin
gelişmesinde karayolu ulaşımı kavşak noktasında olmaları etkilidir.
Ekonomik Faaliyetler: Turizm, ticaret, sanayi, tarım ve madencilik gibi ekonomik faaliyetlerin geliş-
tiği alanların nüfusu yoğunken ekonomik faaliyetlerin kısıtlı olduğu alanlarda ise göç verdikleri için
yerleşmeler seyrektir.

• İstanbul, İzmir ve Ankara gibi ekonomik faaliyetlerin geliştiği şehirler; yerleşmenin sık olduğu
alanlardır.

Örnek Sorular:

1. Yaşadığınız bölgede yerleşmelerin dağılışında en fazla etkisi olan beşerî ve doğal faktörü yazınız.

49