Page 106 - Dört Dörtlük-AYT-Tarih

TARİH Devletleşme Sürecinde Savaşçılar ve Askerler ÇÖZÜMLÜ SORULAR

5. Osmanlı Devleti’nde dirlik arazilerin bölümlerinden B) Hizmet karşılığında verilmesi (Dirlik arazinin tüm bö-
olan tımarın has ve zeametten farkı aşağıdakilerden lümleri yönetici ya da askerlere hizmetleri karşılığında /
hangisidir? maaş yerine ve devlete asker yetiştirme şartıyla verilir.
Dolayısıyla B seçeneğindeki bilgi ayırt edici değildir.)
A) Toplamda daha az yer kaplaması
C) Geliri daha fazla olan toprak parçası olması (Geliri
B) Hizmet karşılığında verilmesi
daha fazla olanlar sırasıyla has ve zeamettir. Tımar,
C) Geliri daha fazla olan toprak parçası olması geliri en az olan dirlik kısmıdır. C seçeneği yanlış olur.)
D) Üç bin akçeye bir cebelü yetiştirilmesi D) Üç bin akçeye bir cebelü yetiştirilmesi (Has ve zea-
E) Sahiplerine mülkiyet hakkı tanınması met sahipleri beş bin akçelik gelire karşı bir cebelü ye-
tiştirirken tımar sahipleri üç bin akçelik gelire bir cebelü
yetiştirir. Bu durum tımarın has ve zeametten farkların-
Çözüm: dan biridir. D seçeneği doğru olur.)
Dirlik Arazi: Mülkiyeti devlete ait olup, gelirleri memur E) Sahiplerine mülkiyet hakkı verilmesi (Tüm dirlik ara-
ve askerlere hizmet/maaş karşılığında, devlete asker zilerin mülkiyeti devletindir. Dirlik sahiplerine mülkiyet
yetiştirme şartıyla ayrılan arazidir. hakkı verilmez. Dolayısıyla E seçeneğindeki bilgi ayırt
edici değildir.)
Dirlik arazi gelirine göre has, zeamet ve tımar olmak
üzere üçe ayrılır. Cevap: D
Has Arazi: Geliri 100 bin akçeden fazla olan arazilerdir.
Haslar genellikle padişah, şehzade, veziriazam, vezir,
beylerbeyi, sancakbeyi gibi üst düzey yöneticilere veril-
miştir. Elde edilen gelirin ilk 5 bin akçelik kısmı doğru-
dan has sahibine kalırken has sahibi sonraki her 5 bin
akçe gelir için devlete 1 cebelü (atlı asker) beslemekle
yükümlü tutulmuştur.
Zeamet Arazi: Geliri 20 bin akçe ile 100 bin akçe arasın-
da olan arazilerdir. Zeametler genellikle subaşı, kadı gibi
orta dereceli yöneticilere verilmiştir. Elde edilen gelirin ilk
5 bin akçelik kısmı doğrudan zeamet sahibine kalırken
zeamet sahibi sonraki her 5 bin akçe gelir için devlete 1
cebelü (atlı asker) beslemekle yükümlü tutulmuştur.
Tımar Arazi: Geliri 3 bin akçe ile 20 bin akçe arasında
olan arazilerdir. Tımarlar genellikle savaşta başarı gös- 6. Tarih öğretmeni Zafer Bey’in "Kapıkulu Ocaklarının
teren askerlere verilmiştir. Elde edilen gelirin ilk 3 bin özellikleri nelerdir?" sorusuna öğrencisi Seha;
akçelik kısmı doğrudan tımar sahibine kalırken tımar I. Askerleri devşirme sistemine göre toplanmıştır.
sahibi sonraki her 3 bin akçe gelir için devlete 1 cebelü
II. Piyade ve süvari birliklerden oluşmuştur.
(atlı asker) beslemekle yükümlü tutulmuştur.
III. Doğrudan padişaha bağlı birliklerdir.
Has arazinin üst dereceli, zeamet arazinin orta dereceli,
tımar arazinin alt dereceli memur ve askerlere verilme- cevaplarını vermiştir.
si dirliklerin geliri ile verilen makamlar arasında doğru
orantı olduğunu gösterir. Seha'nın verdiği cevaplardan hangileri doğrudur?

Geliri en çok olan dirlik arazi has arazidir. En çok yer A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
kaplayan dirlik arazi ise tımar arazidir.
D) I ve II E) I, II ve III
Bu açıklamalardan sonra seçenekleri tek tek inceleyelim.
A) Toplamda daha az yer kaplaması (Dirlik arazinin
bölümlerini gelirlerine göre sıraladığımızda, büyükten Çözüm:
küçüğe doğru has-zeamet-tımar sıralaması söz konusu
olur. Ancak daha çok kişiye verildiği için tımar arazinin Kapıkulu Ocaklarına asker temini devşirme sistemine
toplamda kapladığı alan has ve zeametten daha fazla- dayanır. Padişaha bağlı olarak görev yapan Kapıkulu
dır. A seçeneği yanlış olur.) Ocakları piyade ve süvarilerden oluşur.
CEVAP: E

104 105