Page 13 - Mantık | 2.Ünite

ÖĞRENELİM - UYGULAYALIM

l Aşağıdaki beş tümel şemasını inceleyip açıklamaları okuyunuz. Açıklamalar içinde geçen
noktalı yerleri uygun şekilde doldurunuz ve 52. sayfadaki uygulamayı yönergesine göre yapınız.

Beş Tümel

1. Cins 2. Tür
Altında türlerin sıralandığı Kavram ya da cinsin altında
kavram. sıralanan şeylerdir.

3. Ayrım 4. Özgülük
Cinsleri ve türleri birbirinden Bir türe ait olan özelliklerdir.
ayıran özelliklerdir.

5. İlinti
Çeşitli türlere ait olan ortak
özelliklerdir.

Porphyrios (Porfiryos ) (MS 233-304) Aristoteles'in mantık kitaplarına giriş olarak İsagoji adı altında
bir kitap yazmış; burada, cins, tür (nevi), ayrım, özgülük (hassa) ve ilintiden (âraz) bahsetmiştir. Beş tümelin
kolayca anlaşılabilmesi için Porphyrios ağacı şekli göz önünde tutulmalıdır.
a. ......................: Altında türlerin sıralandığı kavramdır. Cins, gerçeklikleri çeşitli olan birçok şeye

“Bunlar nedir?” diye sorulunca verilen cevaptır. Örneğin, sayfa 52'deki Porphyrios ağacında, “canlı” bir
cinstir. Çünkü “Bitki, hayvan ve insan nedir?” sorusuna verilen cevaptır. Cins, iki genel kavramdan kaplamı
daha geniş olan kavrama denir.

b. .....................: Ortak özellikleri olan iki terimden içlemi daha fazla olan kavram ya da cinsin altında
sıralanan şeylerdir. Örneğin, ağaç cinsinin türü kayısı ağacı, söğüt ağacı olması gibi. Cinsin kaplamına giren
terimler onun türlerini oluşturur.
c. .....................: Cinsleri ve türleri birbirinden ayıran temel özelliklerdir. Her türün cinsten farklı
olarak kendine ait ayrımları vardır. Bir cins içindeki türler ayrı özellikler taşırlar. Türler de bu özelliklere

göre farklılaşırlar. Örneğin; insanın düşünen olması, arının bal yapması vb.
ç. ......................: Özgülük, bir türe ait olan özelliklerdir. Örneğin; konuşmak, kültürleşmek,
sosyalleşmek vb. insan kavramının özgülüğüdür.
d. ......................: Çeşitli türlere ait olan ortak özelliklerdir. Örneğin; uyumak, beslenmek, hareket

etmek vb.

51