Page 12 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | 3.Ünite

3. Ünite

Dize sonundaki bir kelimenin başka bir dize sonundaki bir kelime içinde yer alması ile oluşan kafi-
yeye tunç kafiye denir. Tunç kafiye ayrı bir kafiye türü olmayıp zengin kafiyenin bir çeşididir.
Uzaktan bir tren sesi gelince
Hasretle sızlıyan kalbimiz, ince
Bir derde yeniden düştü sanırız.
Necmettin Halil Onan
İkinci dizenin sonundaki “ince” kelimesi birinci dizenin sonundaki “gelince” kelimesinin içinde yer
almıştır.

ç. Cinaslı Kafiye: Sesteş (eş sesli) kelimelerle yapılan kafiye çeşididir.
Hadi git, benden sana dilediğince izin,
Öyle bir uzaklaş ki karda kalmasın izin.
Cemâl Sâfi
Bu dizelerin son kelimeleri arasında ses bakımından benzerlik, anlam bakımından ayrım vardır.

Kafiye Düzeni: Kafiyelerin diziliş özelliğine kafiye düzeni (kafiye şeması / kafiye örgüsü) denir. Kafi-
ye düzeni belirlenirken birbiriyle kafiyeli dizeler aynı sesle gösterilir. Beş çeşit kafiye düzeni vardır.

Düz Mâni Tipi Çapraz
................. a ................. a ................. a
................. a ................. a ................. b
................. a ................. b ................. a
................. a (b) ................. a ................. b

Sarma (Sarmal) Örüşük
................. a ................. a KAVAL
................. b ................. b Bir dereden kopardım
................. b ................. a Bu incecik kamışı
................. a Ve bir bıçakla yardım
................. b
................. c Pek solgunsa da dışı
................. b Sesinde gizli, berrak
Pınarların akışı:
................. c
Dinle, ne şakrıyor, bak!
Ali Mümtaz Arolat

4. Asonans: Dizelerde aynı ünlülerin ahenk sağlayacak şekilde sıkça tekrarlanmasıdır.
“Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?” dizesinde “a” ünlüsünün sık tekrarlanmasıyla asonans yapılmıştır.

5. Aliterasyon: Dizelerde aynı ünsüzlerin ahenk sağlayacak şekilde sıkça tekrarlanmasıdır.

“Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında” dizesinde “k” ve “s” ünsüzlerinin sık tekrarlanmasıyla ali-
terasyon yapılmıştır.

80