Page 4 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

1.4.1. KALBİN, DAMARLARIN VE KANIN YAPISI, GÖREVİ VE İŞLEYİŞİ

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Dolaşım sistemleri kan ve lenf dolaşımının her ikisini de kapsar. Kan dolaşım sisteminde bir dinamo gibi
hiç durmadan çalışan bir kalp, vücudu kilometrelerce saran damarlar ve farklı görevler üstlenen kan görev
alır. Kalp, kanın taşınması sırasında itici güç sağlar. Kanın hücrelere taşınması, damarlar sayesinde olur.
Kan, görevini yerine getirebilmek için en uzaktaki hücrelere kadar ulaşmak zorundadır.

KALP

Kalp, göğüs boşluğunun merkezinde iki akciğer arasında bulunur. Yaklaşık olarak sıkılmış bir yumruk
büyüklüğündedir. Kadınlara göre erkeklerin kalbi biraz daha büyüktür ve ağırdır. Bu durum erkeklerin kas
kütlesinin ve oksijen ihtiyacının daha fazla olmasından kaynaklanır. Embriyonik gelişimin dördüncü haf-
tasında atmaya başlayan kalp, damarlardan gelen kanı pompalayan kaslı bir yapıya sahiptir. Kalp; dıştan içe
perikart, miyokard ve endokard olmak üzere üç tabakadan oluşur. Perikart kalbi çevreleyen bağ dokudan
oluşmuş koruyucu bir kesedir. Çift katlı bu kese içinde perikardiyal sıvı bulunur. Miyokard istemsiz kası-
larak kanı odacıklarda sıkıştıran ve pompa görevi yapan kalp kasıdır. Endokard ince tabaka hâlinde kalp
boşluğunu saran kısımdır.
Kalp, üstte iki kulakçık ve altta iki karıncık olmak üzere dört odacıktan oluşur. Kalpte kulakçık (atrium)
kasları, karıncık (ventrikül) kaslarından daha incedir. Kulakçık kasları, gelen kanı karıncıklara pompalarken
karıncık kasları, gelen kanı akciğere ve genel dolaşıma aktarır. Kalbin sağdaki odacıklarında kirli (oksijen
yönünden fakir) kan, sol tarafında temiz (oksijen yönünden zengin) kan bulunur. Kulakçıklar ile karıncıklar
arasında kanın pompalanması sırasında karıncıklardan kulakçıklara dönmesini önleyen tek yönlü kapak-
çıklar vardır. Sağ karıncık ile sağ kulakçık arasında triküspit kapakçık (üçlü kapakçık) bulunur. Sol karıncık
ile sol kulakçık arasında ise biküspit kapakçık (ikili kapakçık; mitral kapakçık) vardır. Sağ karıncıktan çıkan
akciğer atardamarı ile sol karıncıktan çıkan aortun kalpten çıktığı yerde yarım ay kapakçıkları bulunur. Bu
kapakçıklar, kanın kalbe geri dönmesini engeller (Görsel 1.4.1).
Aort
Üst ana toplardamar
Akciğer atardamarı
Yarımay kapakçıkları

Sağ kulakçık Akciğer toplardamarı

Sol kulakçık

Biküspit kapakçık
Triküspit kapakçık

Sağ karıncık Sol karıncık

Alt ana toplardamar
Görsel 1.4.1: Kalbin yapısı
108