Page 15 - Felsefe 11 | Çalışma Defteri 7

Açık Uçlu Sorular

Aşağıda yer alan metni okuyarak soruları cevaplayınız.

ÇAĞDAŞ FELSEFE

Günümüz felsefesinin kendine öz çizgilerini ortaya çıkaran etkenleri birkaç noktada toplayabiliriz:

Günümüz felsefesini geçmiş felsefeye bağlayan birçok tarihsel çizgilerden en önemlisi Kant'ın felsefesi ile olan
bağlantısıdır. Günümüz felsefesinde çıkış noktasını Kant'tan almayan, onunla hesaplaşmaya girişmeyen bir felse-
fe akımı hemen hemen yok gibidir.

Kant bilim olarak bir metafiziğin olanağını ortadan kaldırmıştı. Bir metafiziğin olup olamayacağı üzerine birbiri-
nin tam karşısında iki görüş var: Metafiziğin önemli bir felsefe dalı olarak tanınması, hem de temel bilim olarak
tanınması, dahası felsefenin metafizikten başka bir şey olmadığı görüşü; bunun karşısında metafiziğin yadsınma-

sı, bilimsel olmayışı giderek anlamsızlığı yüzünden yadsınması.
Bilimde ve teknolojideki baş döndürücü ilerlemeler toplumsal yaşamı da etkilemiş, toplumsal yaşamdaki değiş-
meler değer alanını da sarsmıştır. Tek tek bilimlerin felsefi bir değerlendirilmesinin gerekliliği yanında, din, ahlak,
sanat, toplum gibi kültür alanlarının da felsefi bir temellendirilmesinin gerekliliği çıkmıştır ortaya. Örneğin Varo-
luş felsefesi bu gereksinmeden doğmuştur.
Günümüz felsefesinin belli başlı özelliklerinden biri de felsefedeki ayrımlaşma ve uzmanlaşmalardır. Eski felsefe
dizgeleri tüm alanları kuşatıyordu. Oysa içinde bulunduğumuz bu yüzyılın felsefesinde bu alanların ayrı ayrı ba-
ğımsızlaştıklarını görmekteyiz.

Husserl'in kurduğu görüngübilim de deneye dayanmayan, zorunlu geçerlikteki önermelere dayalı bir bilimdir.
Yöntemi de “özü görüleme”dir. Bu yolla felsefeyi de “sarsılmaz kesin bir bilim” olma basamağına çıkardığına ina-
nır. Felsefenin görevi bu “özlüklerin” niteliğini ve işlevlerini araştırmaktır, bu da özenli bir bilinç çözümlemesini
(analizini) gerektirir. Husserl bu araştırmayı da “görüngü bilim” (fenomenoloji) olarak adlandırır. Görüngübilim bir
felsefe dizgesi değil, bir yöntemdir; bu yöntem de özü görüleme, özlüğe geri gitme, salt bilince bir indirgemedir
(reduktion). Bu da “ayraç içine almak”la başarılır.
Hartmann kendi varlıkbiliminin merkez noktasını oluşturan “varlık katmanları” kuramını geliştirir. Dört katman
ayırır Hartmann: a: Cansız nesneler anorganik dünyanın temel katmanını oluştururlar. Bu katman ile fizik ilgilenir.
b. Canlı varlıklar yaşam olaylarını gösterirler. Bunlarla biyoloji ilgilenir. c. Ruhlu varlıklar bilinç olaylarını gösterir-
ler. Bunlarla ruhbilim ilgilenir. d. Tinsel varlıklar, demek ki, insanlar aynı zamanda kendi üzerinde bilinci gösterir-
ler. Bunlarla da tin felsefesi, kültür felsefesi ilgilenir.

Sartre “Varoluşçuluk” olarak adlandırdığı öğretisini yalnız felsefe yapıtlarında değil, etkisi çok büyük olan birçok
roman, dram, deneme ve eleştirilerinde de ortaya koymuştur. Sartre'a göre, insan temelinden özgürlüktür. “İnsan
ne ise o değildir, ne olmuşsa odur” der Sartre. Kendinden ne yapabilirse odur insan.
Günümüz felsefesinde deneyci akımların ortak çizgisi her türlü fizikötesinin yadsınmasıdır. Deneycilerin ortak
kanısı şudur: Salt düşünme ile ve deneysel denetleme ya da gözlem yoluyla denetleme olmadan gerçek dünyanın
nitelikleri ve yasaları üzerine bir açıklık kazanmak olanaksızdır. İçinde bulunduğumuz yüzyılın en verimli, en et-
kili deneyci doğrultusu “Viyana Çevresi” (WienerKreis) dir. Moritz Schlick ve öğrencilerinin kurduğu bu okul kısa
sürede başka ülkelere de yayıldı ve gelişti. “Yeni Olguculuk” (Neo-Positivism) ya da “mantıksal olguculuk” akımı
bu çevrede doğmuştur.

Bedia AKARSU’nun Çağdaş Felsefe adlı eserinden derlenmiştir.

MATEMATİK-11
ORTAÖĞRETİM 15 FELSEFE-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ