Page 20 - Felsefe 10 | Çalışma Defteri 8

Açık Uçlu Sorular-V

Aşağıda yer alan metni okuyarak soruları cevaplayınız.

VARSAYIM

Bilim, pratik doğrulanmalardan sezinlenen varsayımların yeni

deneylere yol açmasıyla gelişmiştir. Herhangi bir varsayım,
pratikle doğrulanarak gerçeklik ve geçerlik kazanır. Bilimsel
varsayım, tanıtlanmış bir olgular dizisiyle temellenir, var olan
tüm öteki bilimsel olgularla da uyum içindedir ve doğruluk-
ları kesinleşmiş bilimsel bilgilere asla ters düşemez. Eğer bu

nitelikleri taşımıyorsa zaten bilimsel varsayım değildir. Bir
varsayımın doğrulanması için gerekli koşullar ya da bilgiler
henüz hazır bulunmayabilir, bu durumda bilimsel çaba o var-

sayımın doğrulanabilmesi için gerekli koşulların hazırlanmasına yönelir. Henüz doğrulanmadığı halde
gerekli koşullar ve bilgiler hazırlanınca doğrulanabilecek olan varsayımlar, daha önce elde edilmiş bi-
limsel vargılarla değerlendirilir ve temellendirilir. Deneysel bilimlerde bilginler, araştırmalarına başla-
mak için, bir varsayımdan yola çıkmak zorundadırlar. Çünkü, varılması gereken sonucu elde edebilmek
için, o sonucun ön tasarımlarına sahip olmak gerekir. Deneysel bilimlerde varsayımlar, çeşitli yollardan

çıkarsanabilir. Örneğin Kepler, Mars yıldızının yörüngesinin elips biçiminde olduğu yolundaki varsayımı-
nı Mars yıldızını gözlem’lerken saptamıştı. Arkhimedes (Arşimet)’in, sudaki bir cismin yer değiştirttiği
suyun oylumu kadar kendi ağırlığını yitireceği yolundaki ünlü varsayımını, hamamda yıkanırken kurna-

daki suya batırdığı tastan sezinlediği söylenir. Fleming, kimi mikroplar üstünde deneyimler yaparken bir
rastlantı olarak küflenen bir tüpte mikrop bulunmadığını görüp küfsel penisilinin mikropları öldürdüğü
yolundaki varsayımını bulmuştu. Ne var ki, görüldüğü gibi, sezgiler ve rastlantılar bile, bilimsel çalışma-
lar sırasında ortaya çıkmıştır ve bilimsel çalışmaların ürünüdür. Kimi yerde yanlış varsayımlar bile yararlı
olur, doğru varsayımlar yanlış varsayımları dışarda bırakarak elde edilir. Gene yukardaki örneklerde gö-

rüldüğü gibi, varsayımlar, daima gerçek olaylardan çıkarılmışlardır, metafizikçilerle idealistlerin doğa-
üstü varsayımları gibi hayal ürünü değildirler. Bu yüzden varsayım, bilimsel öngörü olarak da nitelenir.

Orhan Hançerlioğlu’nun Düşünce Tarihi adlı eserinden derlenmiştir.

ORTAÖĞRETİM 20 FELSEFE-10
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ