Page 10 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

B JEOLOJİK ZAMANLAR

Jeolojik zamanlar, Dünya'nın oluşumundan günü-
müze kadar meydana gelen olayları anlamak ve sınıf-
landırmak için daha çok fosillerin (Görsel 1.5) ve çeşitli
radyoaktif maddelerin incelenmesiyle (radyometrik
metodlar) oluşturulmuştur. Dünya'nın oluşumundan
itibaren meydana gelen olaylar ve bu olaylar arasındaki
ilişki, kronolojik bir sistemle jeolojik zaman cetveli adı
verilen tablo ile gösterilir (Tablo 1.1). Bu zaman cetve-
lindeki dönemlerin ayrılmasında genel olarak yeryüzü
şekillerinin oluşumu ve değişimi, iklim değişiklikleri
ve bazı canlı türlerinin ortaya çıkması veya yok olması
gibi olaylar esas alınmıştır.
Görsel 1.5: Fosiller geçmiş dönemlere ait bilgiler taşır.

Tablo 1.1: Jeolojik Zamanlar (GSA, 2012)

Zaman Dönem Temel Olaylar

Holosen • Günümüzdeki iklimlerin oluşması
Kuvaterner • Buzul devirlerinin başlaması ve bitmesi
• İnsan hayatının başlaması
Pleyistosen • Kıtaların bugünkü görünümünü almaya başlaması

Senozoyik Pliyosen • Bugünkü bitki ve hayvan topluluklarının belirmeye
III. Jeolojik Zaman Neojen Miyosen başlaması
65,5 myö –günümüz • Levha hareketinin devam etmesine bağlı olarak
Tersiyer Oligosen Alpler, Himalayalar, Kayalık ve And dağları ile Atlas ve
*
Hint okyanuslarının oluşumu
Paleojen Eosen • Dünya'nın çeşitli bölgelerinde linyit, petrol, bor ve
tuz yataklarının oluşumu
Paleosen • Dünya genelinde şiddetli volkanizmanın yaşanması

Kretase • İlk memeliler ve kuşların oluşumu
• Ammonitler ve dinozorların bu zamanın en önemli
Mesozoyik canlıları olması
II. Jeolojik Zaman Jura • Tetis Denizi'nin oluşumu ve bu deniz tabanında bü-
251 myö–65,5 myö yük oranda tortullaşma meydana gelmesi
• Pangea'nın parçalanmasıyla Lavrasya ve Gondvana
Triyas kıtalarının oluşumu

Permiyen
Karbonifer • Sürüngenlerin, balıkların ve kara bitkilerinin ortaya
çıkışı
Paleozoyik Devoniyen • Taş kömürü yataklarının oluşumu
I. Jeolojik Zaman • Apalaş, Ural, İskoçya ve İskandinav Kıvrım dağları-
542 myö–251 myö Silüriyen nın oluşumu (özellikle Kaledoniyen ve Hersiniyen
sıradağları)
Ordovisiyen • Pangea Kıtası'nın oluşumu

Kambriyen

Prekambriyen • Hayatın başlaması (bakteri ve algler)
(İlkel Devir) • Atmosferin oluşmaya başlaması
4600 myö-542 myö • Sular ve kayaçların oluşmaya başlaması

* myö-milyon yıl önce

20