Page 8 - Coğrafya 10 | 1.Ünite
P. 8

DOĞAL SİSTEMLER


               A. Wegener'in kuramı, 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır (Görsel 1.3). Bu
            kurama göre levhaları hareket ettiren güç mantodan gelir. Örneğin suyla dolu bir tencere ısıtıldığında ısı-
                                         nan su yukarı, üstte soğuyan su ise aşağı doğru hareket eder. Burada olduğu
                                         gibi çekirdeğin sıcaklığından dolayı manto içerisinde ergimiş hâlde bulunan
                                         maddelerde benzer bir hareket başlar. Bu harekete konveksiyonel akımlar
                                         denir (Görsel 1.4). Levhalar, bu akımların etkisiyle hareket eder. Levhaların
                  Pangea
                            Panthalassa   hareketleri; yaklaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme olmak üzere üçe
                             Okyanusu    ayrılır (Harita 1.1).


             a

             225 milyon yıl
                önce
                                                                           Kuzey Amerika
                                                                              Levhası
                                                                                                         Avrasya Levhası
                               Lavrasya

                                Tetis Denizi               Juan de Fuca                        A
                                                            (Vandı Fuka)   B  Karayip Levhası
                                                             Levhası
                          Gondvana
                                                                       Kokos                            Afrika Levhası
                                       200 milyon yıl                 Levhası
                     b                    önce
                                                                                      Güney Amerika
                                                                               Nazka
                                                          Pasifik Levhası     Levhası    Levhası


                                                                                       C


                                                                                         Scotia (Skoşa)
                                                                                            Levhası

                       c                                                              Antarktika Levhası
                                     65 milyon yıl önce          Birbirinden uzaklaşan      Birbirleriyle yanal yer
                                                                 levha sınırı               değiştiren levha sınırı
            Görsel 1.3: a), b) ve c) Kıtaların kayması
                                                         Harita 1.1: Levha tektoniği (Strahler A., 2011 ve Huggett R. J., 2007)
                                                                                                   UYGULAMA
                 Yukarıdaki haritada harflen-
                 dirilerek  gösterilen  levhala-  E     Levha     Levha
                 rın  sınırları  ile  uygulamada           }           }                Levha }    Levha
                 gösterilen levhaların hareket                             } Litosfer                  }  }
                 şekillerini örnekteki gibi eş-                                                              Litosfer
                 leştiriniz.
                 Levhaların bu hareketleri so-
                 nucu hangi yeryüzü şekilleri    Astenosfer                           Astenosfer
                 oluşur?                                  Örnek

                                   Levha                            Levha                 Levha     Levha
                          Levha                                         }                     }         }
                                        }               Levha
                                          }  Litosfer        }               Litosfer                     }  Litosfer
                              }                                           }




                Astenosfer                      Astenosfer                           Astenosfer

                                                                                    Levhaların hareket yönü

       18
   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13